Wat zijn peilingen nog waard na de verrassende nederlaag van Clinton?

Van een ruime voorsprong tot een nipte: ondanks de e-mailaffaire die tijdens de laatste dagen van de campagne opnieuw de kop opstak, zou Clinton de Amerikaanse presidentsverkiezingen winnen. Zo wilden de talloze politieke peilingen in de VS het tenminste.

Bijna al deze peilingen hebben de bal grandioos misgeslagen: Trump heeft verrassend gewonnen, niet Clinton. Rijst de vraag: wat zijn politieke peilingen dan nog waard? Ter vergelijking: ook bij het brexitreferendum in het Verenigd Koninkrijk afgelopen voorjaar gingen alle peilingen uit van een overwinning voor het remain-kamp. Ook dat bleek een verkeerde inschatting.

"Een politieke peiling is vooral een momentopname", vertelt Steven Deketelaere van het marktonderzoeksbureau iVOX aan deredactie.be. "Het is een zo goed mogelijke inschatting van stemintenties op dat moment. Dat is nog iets heel anders van een voorspelling van de resultaten op een ander moment, zoals op de eigenlijke verkiezingsdag."

Deketelaere vergelijkt een kiescampagne met een schaakspel. "De hele periode waarin kiezers hun mening of hun strategische overwegingen vormgeven, heeft de karakteristieken van een schaakspel. Het publiceren van peilingen op zich beïnvloedt opnieuw de gedachtegang van de kiezers. De zet van de ene partij verandert het gedrag van de andere."

Ook de sterk gemediatiseerde wereld van vandaag speelt volgens Deketelaere een grote rol. "Elk incident, groot en klein, kan grote effecten hebben op het kiesgedrag, dit tot op het laatste moment. Door sociale media kunnen kiezers het gedrag van kandidaten nauwgezet volgen. Het resultaat is vaak een emotionele roetsjbaan van meningen en overwegingen."

Voorts merkt Deketelaere ook het fenomeen van sociaal wenselijke antwoorden aan. Uit angst om een sociaal minder wenselijk antwoord te geven, geven kiezers hun ware mening soms niet te kennen aan onderzoeksbureaus.

Zijn politieke peilingen dan nog nuttig? "Jazeker", meent Deketelaere. "Misschien zijn ze vandaag niet meer een echte voorspeller van het uiteindelijke resultaat", geeft hij toe. "Maar ze wijzen wel op evoluties en tendenzen."

"Voor politieke partijen kan de onderliggende teneur of informatie van een peiling erg nuttig zijn. Welke kiezers twijfelen nog? Waarom twijfelen ze? Naar welke informatie zijn ze nog op zoek? Waarom veranderen ze hun mening? Zo'n informatie is evenveel of misschien zelfs meer waard dan de eigenlijke cijfers, hoewel die vaak het mekka blijven."