'Trump en Bin Salman willen het Midden-Oosten hertekenen'

Weinig wereldleiders die zo moeilijk in te schatten zijn als de Saoedische kroonprins Mohammad bin Salman. Eind sep- tember zorgde hij ervoor dat vrouwen in zijn land eindelijk mogen autorijden en toegelaten worden tot sportstadions. Tegelijk kondigde hij de introductie van de gematigde islam aan, wat erop neerkomt dat de almacht van de conservatieve geestelijkheid ingeperkt zal worden. Uiteraard kreeg hij hiervoor niets dan westerse lof.

Maar afgelopen weekend trad een heel andere Bin Salman op de voorgrond. Hij kondigde de oprichting aan van een anticorruptie-instelling en amper enkele uren later liet hij een veertigtal ex-ministers en prinsen arresteren: onder hen prins Miteb bin Abdullah, de machtige directeur van de Nationale Garde en een van Bin Salmans grootste rivalen. Wie ook achter de tralies belandde, was Al-Waleed bin Talal, een investeerder met grote belangen in Citibank en Twitter.

De arrestatiegolf zorgt voor gemengde reacties. Sommige experts zeggen dat de geviseerde toplui wel degelijk miljarden aan hun vingers hebben kleven. Maar de meeste Saoedi-kenners vermoeden dat de kroonprins vorig weekend niet zozeer een anticorruptie-operatie uitvoerde, maar een politieke zuivering die ervoor moet zorgen dat hij en hij alleen de oppermachtige leider van Saoedi-Arabië wordt.

CNN-journaliste en Midden-Oosten-kenner Laila Ben Allal redeneert nog een stap verder en zegt dat Bin Salman samen met de Amerikaanse president Trump een bijzonder gevaarlijk masterplan voor het Midden-Oosten aan het uitrollen is: "Vergeet die zogenaamde progressieve maatregelen van Bin Salman. Zijn beleid heeft niets met vrouwenemancipatie te maken en ook niet met gematigde islam. Dat is allemaal windowdressing om zo veel mogelijk mensen en westerse mogendheden achter zich te krijgen. Samen met Trump is Bin Salman de kaart van het Midden-Oosten aan het hertekenen: beide leiders willen een nieuwe hegemonie realiseren. Hun plan is in de eerste plaats gericht tegen de gemeenschappelijke aartsvijand Iran. Ik hou mijn hart vast voor dat masterplan, dat volgens mij tot een bloedige oorlog in het Midden-Oosten zal leiden."

De vrouwvriendelijke vernieuwer is volgens u een oorlogszuchtige alleenheerser?

"Bin Salman gaat voor de totale controle van het Midden-Oosten en ook van de omliggende zeeën, want dat zijn cruciale handelswegen. Saoedi-Arabië wil weer de grootste geopolitieke speler van het Midden-Oosten worden. De bloedige militaire interventie in Jemen en de blokkade tegen Qatar waren eigenlijk maar voorspel. Het gaat hier om een masterplan dat in het grootste geheim werd uitgewerkt met Trumps schoonzoon Jared Kushner en de goedkeuring kreeg van Trump zelf. Einddoel van dit plan is dat Saoedi-Arabië samen met de VS én Israël de totale hegemonie in het Midden-Oosten veroveren en dat betekent onvermijdelijk dat de macht en de slagkracht van Iran teruggedrongen moet worden.

"Iran is momenteel militair aanwezig in Syrië en is ook een partner van de Libanese Hezbollah. Voor Riyad, Washington en Tel Aviv is Iran de gemeenschappelijke vijand en het is dan ook niet verwonderlijk dat er de afgelopen weken supergeheime gesprekken plaatsvonden tussen de Israëliërs en de Saoedi's. Het anti-Iranblok is een feit, een militaire confrontatie is onafwendbaar."

Hoe zal zo'n militaire confrontatie verlopen?

"Afgelopen weekend nam de Libanese premier Saad Hariri ontslag, de man die erin slaagde om de grote tegenstellingen binnen Libanon te verzoenen. Hariri kondigde zijn ontslag aan vanuit Riyad en dat is geen toeval. Blijkbaar vond Bin Salman de gematigde Hariri te soft.

"De kans bestaat ook dat Syrië weer het slagveld van de oorlog zal worden. Iraanse militairen strijden nu al mee met de troepen van Assad waardoor hun invloed in de regio bijzonder groot is geworden, zeker na de val van de laatst overgebleven IS-bolwerken in Syrië. In feite staat Iran nu al aan de Syrisch-Israëlische grens en dat is voor Israël onaanvaardbaar. Het lijdt geen twijfel dat de VS ook hier een sleutelrol spelen. Als de boel escaleert, zal Israël zowel luchtsteun als intelligence aan de Amerikanen vragen. Ongetwijfeld zal dit ervoor zorgen dat de pro-Iraanse Hezbollah-beweging haar taal tegen Israël zal verharden. Er wordt nu al gedreigd met het aanvallen van Israëlische burgerdoelwitten en zelfs met een aanval op nucleaire installaties in Israël."

Wat zullen de gevolgen zijn van zo'n oorlog?

"Het bloedige en vuile conflict dat al zeven jaar in Syrië en Irak aan de gang is, dreigt verder uit te breiden. Vooral voor jongeren zal dat een nefaste impact hebben; zij zijn het kwetsbaarst voor indoctrinatie en rekrutering. Je hebt in het Midden-Oosten momenteel miljoenen jonge mensen die door de slechte economische situatie geen toekomst zien. Als hun leiders plotseling afkomen met een zogenaamd hoger politiek-, religieus- of nationalistisch doel, zullen er onvermijdelijk jongeren zijn die zich geroepen voelen om deel uit te maken van dat 'hogere doel', ook al moeten ze daarvoor hun leven geven."

Wat zal dat conflict voor Europa betekenen?

"Ook voor Europa breken er weer gevaarlijke tijden aan. Een nieuwe grote oorlog in het Midden-Oosten zal op een of andere manier naar Europa overslaan. We moeten steeds meer rekening houden met aanslagen op ambassades en andere zachte doelwitten. En daarnaast zal ook de vluchtelingenmigratie vanuit het Midden-Oosten naar Europa niet afnemen - integendeel."

Hoe moet Europa omgaan met die potentiële escalatie?

"Europa heeft er alle belang bij om zich zeer terughoudend op te stellen. Het is geen goed idee om plots dikke vriend te worden met de Saoedische kroonprins omdat die toevallig over vrouwenrechten en gematigde islam begint te praten. Nogmaals: het is een valstrik Daarom zouden de Europese regeringen er goed aan doen om hun wapenfabrikanten af te raden nog langer aan de Saoedi's te leveren. Want zo zullen we een nieuwe oorlog bevoorraden en worden we medeverantwoordelijk voor een ongeziene geweldsescalatie in het Midden-Oosten die ook Europa zal treffen."

Denkt u dat Europa zich terughoudend zal opstellen?

"Ik vrees van niet. Bin Salman weet heel goed hoe hij Europa moet charmeren. 'Praat de taal van Europa en je zult Europa binnenraken.' Zijn discours over vrouwenrechten is een geweldige val en ik vrees dat de Europese leiders er met hun twee voeten zullen intrappen."

Gelooft u dat echt? Europese leiders zijn toch ook geen dommeriken? Is Bin Salmans plannetje niet al te doorzichtig?

"Natuurlijk, maar de Europese leiders wíllen zich ook laten beetnemen. Om de eenvoudige reden dat ze die lucratieve wapendeals met Saoedi-Arabië niet willen kwijtspelen. Het is een bijzonder cynisch spel: meer escalatie en meer oorlog doet de wapenverkoop toenemen. Iedereen weet dat een wapenstop de beste manier is om het conflict enigszins te temperen. Alleen jammer dat onze Belgische en andere Europese leiders de belangen van hun wapenindustrie op het algemeen belang en de stabiliteit laten primeren. Europese leiders moeten zich afvragen wat ze willen: de steun aan dictatoriale regimes stopzetten of oogsten wat ze zaaien: meer terreur en gruweldaden in Europese steden."

Is er nog een kans dat verzet onder de bevolking van het Midden-Oosten deze evolutie kan tegenhouden?

"Het is de enige oplossing, maar ik acht die kans klein. Ongetwijfeld zal dit leiden tot straatprotesten tussen pro-Hezbollah en Hariri-aanhangers in Beiroet. Het masterplan dat de Saoedi's met Israël en de VS aan het uitrollen zijn, kun je het best vergelijken met een pletwals die met niets of nie-mand rekening houdt. In Saoedi-Arabië kun je sowieso niet spreken van verzet. Iemand die er het regime uitdaagt, belandt vrijwel meteen in de cel.

"Maar ook in andere Arabische landen is de marge voor oppositie zeer klein. Zelfs in Marokko, waar ik nu verblijf, merk je dat de vrijheid om een eigen mening te vertolken aan het slinken is. En toch vertellen opposanten mij dat intelligent en vreedzaam verzet het enige wapen is tegen dictatoriale overheden die hun burgers willen onderdrukken. Maar ze beseffen ook dat ze enorme risico's nemen en dat het spel dat Bin Salman nu initieert de situatie nog gevaarlijker zal maken."