'Ik ben een uitgever, geen scout'
EXIT. Harold Polis neemt afscheid van De Bezige Bij Antwerpen. 'Ik heb geen plan B', zegt hij. 'Ik ben nog niet benaderd door andere uitgevers. Ik heb twee maanden thuisgezeten en heb behalve een paar goede vrienden niemand gehoord of gezien.'
Volgens sommigen was u tijdens uw twee maanden ziekteverlof rustig aan de volgende fase in uw beroepsleven aan het werken.
"Ik moet die mensen ontgoochelen, ik zat er onderdoor en heb mijn ziekenverlof niet gebruikt om op een achterbakse manier een exit te regelen."
Illustreert wat er met De Bezige Bij Antwerpen gebeurd is dat literair uitgeven in Vlaanderen quasi onmogelijk is?
"Nee, wat mij is overkomen, heeft daar niets mee te maken. De beslissing om De Bezige Bij Antwerpen te reorganiseren is een gevolg van een verschil in visie. De voorbije weken zijn daar in de kranten al uitgebreide stukken over verschenen, zonder dat ik daar zelf ook maar een woord over gezegd heb. Ik ben een uitgever en geen scout. Want zo werd die nieuwe functie omschreven: een scout die midden in de Vlaamse literatuur zou staan om Vlaamse auteurs te acquireren en te begeleiden. Maar als ik in het vak blijf, zal dat als uitgever zijn en niet als scout."
Toen Meulenhoff/Manteau in 2011 veranderde in De Bezige Bij Antwerpen, werd de toen 66-jarige legendarische Nederlandse uitgever Robbert Ammerlaan uw directeur. Hoe verliep die samenwerking?
"Ik heb altijd goed met Robbert samengewerkt. Net als hij vind ik dat je niet alleen fictie, maar ook non-fictie moet uitgeven om een uitgeverij leefbaar te kunnen houden. Van in het begin wou ik mijn uitgeverij uitbouwen voor het hele Nederlandse taalgebied, met alles erop en eraan. Een uitgever heeft veel taken: hij moet manuscripten verwerven en beoordelen, zorgen dat er leven in een boek zit en dat ze ook nog eens verkopen. Je kunt wel een paar taken delegeren, maar toch moet je aan de knoppen zitten en je werk met overgave doen.
"Op het moment dat je het gevoel krijgt dat je dat hele proces niet langer kunt opvolgen, ben je geen uitgever meer. Daar ben ik nu aanbeland. Maar dat wil niet zeggen dat uitgeven in Vlaanderen onmogelijk zou zijn. Sinds 2003 heb ik met Meulenhoff/Manteau bewezen dat het net wél kan. Ik was weliswaar geen zelfstandige en werkte met het kapitaal van iemand anders, maar ik heb dat altijd zeer zorgvuldig gedaan. De laatste jaren zijn we vrij stevig beginnen groeien; ik heb er toen ook goed op gelet dat er voldoende commerciële projecten tussen zaten. Maar die moesten wel passen binnen de geest van het fonds. Dat lukte aardig, want in een uitgeverij die kwaliteit nastreeft, is veel mogelijk."
Volgens Ammerlaan leed Meulenhoff/Manteau elk jaar opnieuw verlies. De rode cijfers verdwenen pas toen hij mee aan het roer kwam.
"Dat klopt niet. Meulenhoff/Manteau maakte bij de start in 2003 deel uit van Standaard Uitgeverij, wat toen bij het grote concern PCM zat. Wij waren ons van bij de start bewust van de kwetsbaarheid van de nieuwe uitgeverij. Maar we stonden niet alleen, we waren een van de fondslijnen binnen dat grote bedrijf. Toen WPG ons overnam en we De Bezige Bij Antwerpen werden, is er een groeipad opgesteld en we hebben dat ook gehaald. Ik had de voorbije jaren nooit de indruk dat ons project niet zou lukken. Binnen een groot bedrijf moet je wel altijd rekening houden met elkaar en ben je als uitgever minder vrij om de boeken uit te geven die je echt wil."
Was het prettig samenwerken met Ammerlaan? Het is een man met charisma en met een lange staat van dienst in het uitgeversvak.
"Ik heb veel van hem geleerd, maar toen ik hem voor het eerst ontmoette, was ik al gevormd. Ik was geen groentje meer en had een duidelijke visie op wat uitgeven was. Nog eens: het is verkeerd om te denken dat uitgeven in Vlaanderen niet kan. Maar je moet wel ambitieus zijn en voor het hele Nederlandse taalgebied werken. Als een uitgeverij geen ambitie heeft om de allerbeste boeken op de markt te brengen, moet je er zelfs niet aan beginnen."
Was De Bezige Bij Amsterdam wel gelukkig met de transformatie van Meulenhoff/Manteau naar De Bezige Bij Antwerpen? Zagen ze jullie als hun concurrent?
"Ik heb dat anders beleefd. Wij werden door een ander concern gekocht, daar ontstonden kansen uit en ik heb die met beide handen gegrepen. Ik ben iedereen daar nog heel dankbaar voor. Ik vond dat een stap vooruit en heb er het beste uit proberen halen."
Werden er te grote voorschotten aan auteurs betaald?
"We hadden een duidelijk doel en hebben geïnvesteerd. Ik vind het totaal irrelevant om zo'n uitgeverij af te rekenen op details. Als je kijkt naar wat we sinds 2003 ondernomen hebben, kun je niet anders dan vaststellen dat we fantastische boeken gemaakt hebben."
Maakt dat wat nu gebeurd is niet extra wrang?
"Nee. Ik heb altijd gewerkt in loondienst, met andermans geld, en dat veronderstelt toch enige nederigheid. Er kunnen altijd omstandigheden ontstaan waarin het fout loopt, soms buiten je eigen wil om. Als ik zelf zaakvoerder geweest was, had ik het wel anders aangepakt.
"Ik vind het doodjammer dat het stopt voor mij en dat er een stuk traditie verloren gaat. Ik had het gevoel dat ik binnen de Vlaamse uitgeverswereld uniek werk leverde. Ambitieuze uitgevers zijn belangrijk voor de Vlaamse culturele ruimte. Het heeft geen zin om te blijven klagen dat het op niets trekt, dat we boerkes zijn en dat we het nooit zullen leren."
Deed het pijn toen u de uitspraak van collega André Van Halewyck las over de A-ploeg, Vlaamse schrijvers bij De Bezige Bij Amsterdam, en de B-ploeg, uw schrijvers?
"Slimme mensen zeggen af en toe ontzettend domme dingen. Iedereen die ons de voorbije jaren gevolgd heeft, weet dat dat nonsens is. Ik vind ook niet dat de kwaliteit van een uitgever bepaald wordt door zijn vestigingsplaats. Uitgevers moeten gewoon goed zijn, of ze in Amsterdam, Breda of Antwerpen gehuisvest zijn, is van geen belang. Alleen in Vlaanderen heerst dat 'arm Vlaanderen'-syndroom.
"Ik heb de voorbije jaren veel negativisme gezien en gehoord, waar ik droef van werd. Want door te klagen dat het slecht gaat, help je het alleen maar verder naar de verdoemenis. Schrijvers stoppen niet met schrijven en lezers stoppen niet met lezen."
Overweegt u om nu zelf een uitgeverij uit de grond te stampen?
"De grootste fout die ik ooit gemaakt heb, was dat ik op jonge leeftijd niet zelf een onderneming begonnen ben. Ik ben nu nog maar pas 'vrij', wat de toekomst brengt, weet ik nog niet."