Te koop: aandacht en affectie
In Brussel ging deze maand een 'kattencafé' open. Wie zelf geen kat kan houden, kan er terecht voor wat streelplezier. En Amerikanen die te weinig affectie krijgen, kloppen aan bij Samantha Hess. Voor 60 dollar knuffelt ze je een uurtje. Niet iedereen is fan. 'Knuffelen kun je niet in opdracht doen.'
Cuddle Up To Me heet de zaak in Portland (Oregon) waar Samantha Hess (30) haar klanten ontvangt. De Amerikaanse is al een jaar actief als professionele 'knuffelaarster'. Aanvankelijk ging ze aan huis om te knuffelen - knuffelen, handjes vasthouden, over het haar strelen en verder niets. Nu heeft ze haar eigen knuffelwinkel waar zijzelf en haar drie medewerksters de behoeftigen stevig vastpakken voor betaalde affectie. De reacties zijn overweldigend: Hess zegt in één week 10.000 e-mails te hebben ontvangen van mensen die geïnteresseerd waren in een sessie.
Hess kwam op het idee toen ze enkele jaren geleden zelf in de put zat en heel veel nood voelde aan genegenheid. Blijkbaar was ze niet alleen. "Onze wereld wordt zo functioneel dat er iets essentieels verloren gaat", zoekt psychiater Dirk De Wachter (KU Leuven) naar een verklaring. "Er was al een markt voor relaties, waar je tegen betaling een juiste match kunt vinden. Nu is er dus ook een markt voor het zachte, het intieme. Op zich heb ik daar niets op tegen, je kunt het die dame niet kwalijk nemen dat ze met haar initiatief is begonnen. Maar mij geeft het wel het signaal dat er een tekort is in de wereld. Een tweede signaal is dat een oplossing voor zo'n tekort op een commerciële, vermarkte manier wordt aangeboden."
De Wachter hoedt er zich voor om over te komen als een cultuurpessimist die alles afkeurt, maar hij stelt zich wel vragen bij commercieel geknuffel. "Het initiatief van die mevrouw klinkt best grappig, maar het is toch iets om over na te denken dat zelfs doodgewone dingen als een knuffel betalend worden. Ik kan daar alleen maar kritisch over zijn. Een knuffel is iets fundamenteel menselijks dat tot onze dagdagelijkse interactie zou moeten behoren. Het versterkt de kilheid van de wereld nog als je tegen betaling aan affectie moet geraken."
Kille wereld
Maar is betaalde affectie minder waard dan spontaan geknuffel? Niet per se, zegt Paul J. Zak, een Amerikaanse neuro-econoom die al jaren onderzoek doet naar de relatie tussen neurologie, moraliteit en economie. Hij is een grote pleitbezorger van meer geknuffel, vandaar zijn bijnaam Doctor Love. Wanneer we knuffelen, komt de neurotransmitter oxytocine vrij in onze hersenen, zodat we gevoelens van welbehagen en verbondenheid ervaren.
"Het maakt dan niet uit of je ervoor betaald hebt of niet", stelt Zak. "Het mooie is dat mensen die betalen om geknuffeld of gemasseerd te worden tenminste erkennen dat ze nood hebben aan fysiek contact. Zo gaan ze het geknuffel zelfs meer appreciëren. We hebben ontdekt dat mensen bij wie oxytocine vrijkomt na sociale interactie gelukkiger zijn. Knuffelen kan ervoor zorgen dat mensen socialer en gezonder worden. Zeker tijdens periodes van stress hebben mensen meer nood aan fysiek contact."
Dat het succes van knuffelwinkels en kattencafés duidt op een verkilde westerse maatschappij durft Zak niet meteen te zeggen. "Het klopt dat we veel van onze tijd besteden aan allerlei virtuele bezigheden", zegt hij. "Tegelijk lijkt het alsof alle mensen onder de 25 jaar elkaar groeten met een knuffel. Wel leven we in een samenleving die zeer snel verandert, waar we veel tijd alleen doorbrengen en we minder kinderen hebben dan vroeger. Daardoor is het mogelijk dat we minder tijd hebben om samen te zijn met de mensen om wie we echt geven."
Nood aan traagheid
Ook De Wachter denkt dat tijdgebrek een van de factoren is die knuffelen in het gedrang brengen. "Alles moet snel gaan en het warme menselijke dreigt daarbij weg te spoelen. We gaan snel voorbij aan dingen als traagheid, tijdverlies en inefficiëntie", zegt hij. "Knuffelen kun je niet in opdracht doen. Gaan we elke dag een 'knuffeltijd', met drie uitroeptekens erachter, in onze gsm programmeren om volgens het aantal seconden dat onze iPhone aangeeft onze geliefden vast te nemen? Dat soort efficiëntiedenken lijkt me vooral contraproductief. De vraag is hoe we ook niet-efficiënt met elkaar kunnen omgaan, zonder verplichtingen. En mensen die knuffelen vervelend vinden, hoeven er niet aan mee te doen, want anders gaan zij nog denken dat ze niet goed bezig zijn."