Als je meer houdt van vlees dan van seks
We weten hoe dieronvriendelijk de bio-industrie te werk gaat en hoe slecht de productie van vlees is voor het milieu. Toch blijven we het maar eten. Documentairemaakster Marijn Frank kijkt kritisch naar haar eigen vleesverslaving.
Marijn Frank houdt meer van vlees dan van seks. Met deze ongemakkelijke waarheid werd ze geconfronteerd toen ze voor haar documentaire Vleesverlangen haar hersenen liet scannen. Plaatjes van seks en vlees flitsten in allerlei vormen voorbij: harde porno, braadworsten, semi-kunstzinnig naakt, entrecote. "Je hebt een mooi brein", zei de arts. Daarna liet hij zien dat haar hersenen veel meer activiteit vertoonden bij de beelden van vlees dan van seks. Ze bleek hetzelfde te reageren op foto's van vlees als alcoholisten op foto's van bier.
Confronterend, maar een goede uitslag voor de film, toch?
Frank: "Ja, heel goed voor de film. Als de uitkomst tegenovergesteld was geweest, was de bodem onder het hele project weggeslagen, maar nu werd mijn hoofdvraag nog relevanter: waarom vind ik het zo moeilijk te stoppen met vleeseten terwijl ik alle redenen om te stoppen zo goed ken? Kennelijk is mijn vleesverlangen erg groot, want ik hou op zich ook van seks. Maar ik weet helaas niet hoe extreem de uitslag van die scan is."
De artsen stonden ervan versteld.
"Ja, maar misschien kampen veel meer mensen met ditzelfde gevoel, dat is niet onderzocht. De film is superpersoonlijk, maar ik merk om me heen dat veel mensen vergelijkbare worstelingen hebben. Ze weten dat vleesconsumptie slecht voor het milieu is, dat de bio-industrie dieronvriendelijk is en dat vlees volgepompt wordt met hormonen, antibiotica en andere zooi. Toch vinden veel mensen het heel moeilijk om minder vlees te eten."
Door haar werk voor het consumentenprogramma Keuringsdienst van waarde weet Marijn Frank (33), die zichzelf als knipperlicht-vegetariër omschrijft, al jaren hoe schimmig de vleesindustrie is. Ze bezocht slachthuizen, onderzocht allerlei producten en sprak met talloze leveranciers en verkopers. Telkens bleek de werkelijkheid onaangenamer dan je zou willen. Filet americain is soms al bijna over datum of bevat nauwelijks vlees, lamsdöner is niet altijd lamsvlees en ga zo maar door.
Ze speelde al lang met het idee van een film over vlees, maar vond geen goede aanleiding. Toen haar dochter Sally werd geboren, mocht die geen vlees eten, omdat zij "puur" moest blijven, terwijl Frank en haar vriend wel vlees aten. Na een tijdje besefte ze: dit is het startpunt van mijn film. Ze vond een stage bij een slachthuis en ging in therapie om haar verslaving aan vlees te onderzoeken. Zo wordt een drietrapsraket aan spanningsbogen opgezet: gaat Frank stoppen met vlees, mag haar dochter vlees en kan ze het aan om een koe te slachten? Vanavond is het resultaat te zien op NPO 3.
De Keuringsdienst van waarde werkt op mij vaak afschrikwekkend. Jij eet rustig nog broodjes filet americain bij een tankstation. Hoezo heeft al die kennis geen effect op jou?
"Wat ik weet en wat ik doe zijn kennelijk twee verschillende dingen. Rationeel heb ik de dingen goed op een rij en ik ben best gedisciplineerd. Stoppen met roken ging me redelijk makkelijk af. Toch lukte het niet om mijn vleeseetgedrag aan te passen. Een paar jaar geleden heb ik een heel goede en akelige film gezien over een slachthuis, Above The Heart. Nooit meer, dacht ik toen. En twee dagen later stond ik toch weer met een broodje kebab in mijn hand. Heel even schoot het door me heen: zal ik het wel doen? En toen nam ik een hap en dacht ik: ja, lekker. Afschuwelijk, hé?"
Heb je dat vleesverlangen al lang? Je komt uit een "macrobiotisch gezin", zeg je in de film.
"Ik ben vegetarisch opgevoed, met couscous en tomatenvellen, erg smerig. Ik had gelukkig een oom die mijn zus en mij één keer per jaar in zijn rode BMW naar McDonald's bracht. Op mijn zesde kreeg ik bij een vriendin voor het eerst een witte boterham. Wij kregen thuis alleen van die harde bruine biologische zuurdesem-boterhammen. Er zat een plakje boterhamworst op die witte boterham, dat vond ik echt superlekker. Het is een van mijn eerste herinneringen, dat zegt toch genoeg? Toen ik zeven was mochten we, op mijn aandringen, thuis ook vlees eten."
Dus het was niet puberaal afzetten: ik wil vlees omdat het niet mag?
"Nee, ik vond het gewoon heel erg lekker. Ik had wel een ongelooflijke hekel aan dat antroposofische, macrobiotische gedoe. Bruin wc-papier bijvoorbeeld. Of de getuigschriften van de lerares op de vrije school: "Marijn heeft zich zonnig uitgestrekt." Allemaal van die zweverige onzin. Ik wilde gewoon een rapportcijfer krijgen. Mijn vleesverlangen is dus misschien onbewust afzetten geweest. Maar dat trok ook weer recht, want ik ben mijn hele leven al knipperlicht-vegetariër."
In 2007 stond je nog in de finale van "de meest sexy vegetariër".
(Lacht) "Ja, dat is dus de story of my life. De hele tijd op de wip. Meestal begon het vleeseten weer als ik dronken was en na het uitgaan iets uit de muur trok."
Is dat knipperlicht-gedrag ook een symptoom van een verslaving?
"Dat dacht ik wel. Waarom lukt het me niet om me in te houden? Ik snoepte ook vaak stiekem vlees uit de ijskast, terwijl ik met mijn dochter vegetarisch lunchte. Dat leek me wel een teken van verslaving."
Je pleit voor bewuster vlees eten, meer biologisch. Dat is toch vooral weggelegd voor welvarende mensen?
"Dat hangt van je eetpatroon af. Als je normaal zeven per week vlees eet en je skipt vijf keer dan hou je genoeg geld over voor twee keer per week een goed stuk vlees. Biologisch vlees lijkt duur, maar eigenlijk is het gewone vlees extreem goedkoop. Ik zou een vleestaks geen slecht idee vinden, maar politici durven zich daar niet aan te wagen. In die zin denk ik dat onze hele perceptie van vlees moet veranderen. Het moet niets iets zijn wat je dagelijks als product in je mandje gooit, maar iets voor speciale gelegenheden. Vlees als beloning. Of klink ik nu weer als een verslaafde?"