'Oost-Europa? Nee, dit is Gent'

"Toen ik bezig was met de financiering van mijn vorige film, had ik nog voor 150 kilometer benzine in mijn camionette", zegt Wil Mathijs - zonnebril op de neus, sigaret in de mond, handen aan het stuur van zijn witte bestelwagen. "Ik dacht: fuck, ik wil gewoon filmen. Ik ben toen door Gent gaan rijden op zoek naar een onderwerp."

Mathijs voert me in de opvolger van die camionette naar de Nieuwe Vaart, achter de terreinen van de Vynckier-fabriek. "Hier ben ik toen uitgestapt omdat ik moest plassen", zegt hij. "Ik hoorde stemmen en zag de vlammetjes van een houtvuur."

Op dat braakliggend stukje land hadden zich in 2011 een aantal Bulgaren gevestigd. Maar omdat op de terreinen een nieuwe stalplaats moest komen voor de trams van De Lijn, zijn ze er in mei 2012 weggejaagd. Alleen ontspoorde toen het budget van de vervoersmaatschappij met 60 miljoen euro, waardoor de aanleg van de stalplaats werd uitgesteld tot 2018.

Mathijs kruipt langs de omheining het terrein op naar de elektriciteitspyloon, waar de kleine barak van Nikki en Renginar stond. Niet verwonderlijk dat Mathijs wat moeite heeft om zich te oriënteren, want niet alleen zijn de Bulgaren weg, arbeiders van een sociale werkplaats hebben de barakken en al het afval opgeruimd. De natuur overwoekerde de rest. Met de warme lentezon in het gezicht is dit best een aangename plek.

Een wereld van verschil met de winter van 2012, toen mensen hier moesten overleven. Met de documentaire wou Mathijs een klein document maken, een aanklacht ook. Daarom laat hij enkel de Bulgaren aan het woord.

"Waarom zitten we hier in het buitenland?", vraagt Nikki aan zijn vrouw Renginar, die tegenover hem bij een houtvuurtje zit. "Ik weet het echt niet meer." Op het houtvuurtje heeft hij net twee elektriciteitskabels gelegd. Iets anders is er niet meer om te verbranden.

Terwijl we richting de locatie van de tweede barak lopen (waar toen Stefan en zijn vrouw Juliana verbleven) vertelt Mathijs over het survival-instinct dat hij bij de Bulgaren opmerkte. "Ze gooiden zelfs vrachtwagenbanden op het vuur om warm te blijven. Ook strooiden ze zoveel mogelijk zout op hun eten, omdat je bloeddruk dan stijgt en je het iets warmer krijgt."

Voor Mathijs zegt zijn documentaire veel over het Europa van vandaag. Zolang er verschillen bestaan tussen Oost en West (het gemiddeld maandloon bedraagt in Bulgarije ongeveer 500 euro) zullen immigranten hier altijd hun geluk komen zoeken, denkt hij. "Maar wie uit Bulgarije naar hier verkast, zit hier ook in de shit."

De totale wanhoop wordt in de documentaire verschillende keren duidelijk.

"Ze zijn gewoon geïrriteerd omdat we de staat in de ballen trappen", zegt Stefan. Het is rond kerst 2011. De bewoners hebben net te horen gekregen dat ze het terrein moeten verlaten. "Wat gaan ze doen, hier een hotel bouwen? Ze hebben in de krant gelezen dat wij hier zitten en nu willen ze ons weg, omdat wij hun vuile was buiten hangen."

Op de persvisie van de documentaire was Stefan, de voormalige bewoner van de tweede barak, aanwezig, maar voor het einde van de film stond hij op en verliet de zaal. Te moeilijk vond hij het om zichzelf op het scherm terug te zien.

Ook Barbara Cottenie, de sociaal assistente, die toen in de zaal zat vond de film "vrij confronterend", al zegt ze er wel bij dat deze situatie een uitzondering was. "Momenteel zijn er geen plaatsen waar mensen op straat moeten wonen. Zoiets als toen ben ik eigenlijk nooit meer tegengekomen."

In Gent staat het aantal geregistreerde Bulgaren vandaag op 8.729, zo leert een telefoontje naar de dienst Welzijn en Gelijke Kansen. De stijging die zich de laatste tien jaar voltrok is wat afgekalfd, maar niet verdwenen. Opvallend is dat een toetreding van Bulgarije tot de Schengenzone in 2014 niet tot een enorme toevlucht heeft gezorgd. Of toch niet in de officiële cijfers.

"De politie is gisteren langs geweest en vanochtend zijn de mensen op eigen initiatief vertrokken", vertelt een woordvoerster van De Lijn op het einde van de documentaire, terwijl de achtergrond opgeruimd wordt door machines en arbeiders in fluohesjes. "Beter zo, want hoe die mensen moesten leven was niet oké. Ik hoop voor hen dat er een betere oplossing kan worden gevonden."

Stefan en zijn vrouw hebben ondertussen een woning gevonden in Gent. Nikki en Renginar zouden in Wenen verblijven.

Vanaf 13/4 in de zalen. ontheedgeofhappiness.com