De financiële pijn van sterven

Het laatste levensjaar van de Belg kost de ziekteverzekering gemiddeld 631.405 frank (15.652 euro). De mensen in hun laatste levensjaar, goed een procent van de bevolking, zijn op die manier verantwoordelijk voor 13,4 procent van de kosten voor gezondheidszorg. Vooral de massale ziekenhuisopnames in het laatste levensjaar jagen de ziekteverzekering op kosten. Een situatie die verholpen kan worden: mensen geven immers te kennen liever thuis te sterven. Maar dat is duurder.

Brussel / Eigen berichtgeving

Tom Cochez

De gegevens van de Socialistische Mutualiteiten, gebundeld in het rapport 'gezondheidskosten in het laatste levensjaar' leggen de vinger op de wonde: het merendeel van de Belgen overlijdt vandaag in het ziekenhuis omdat het nu eenmaal goedkoper is dan thuis of in het rusthuis te sterven. Nochtans is het de vurige wens van het merendeel van de mensen om thuis te sterven. Dat ook de maatschappelijke kost van een overlijden in het ziekenhuis veel hoger ligt, is een extra motivatie om het bestaande systeem dat zowel financieel als emotioneel contraproductief werkt opnieuw te bekijken.

De Socialistische Mutualiteiten analyseerden de gegevens van de 29.599 leden die in 1999 overleden. Daarnaast legden ze gegevens van evenveel andere leden van vergelijkbare leeftijd, geslacht en met vergelijkbare woonplaats. Een vergelijking tussen beide groepen levert opmerkelijke resultaten op.

Zo kost de overleden populatie ruim vijfmaal meer aan de ziekteverzekering dan de referentiepopulatie: gemiddeld 631.405 (15.652 euro) per persoon tegenover 117.293 frank (2.908 euro). De overleden populatie, die 1,1 procent van het ledenbestand van de Socialistische Mutualiteit uitmaakt, slokte in 1999 op die manier 13,4 procent van de kosten voor gezondheidszorg op. De mensen die in 1999 overleden, betaalden het laatste jaar gemiddeld 30.959 frank (767 euro) uit eigen zak. Een gemiddeld individu uit de referentiepopulatie betaalde in dezelfde periode 6.026 frank (149 euro).

Bijna vier op de vijf mensen die overleden in 1999 werden tijdens hun laatste levensjaar in het ziekenhuis opgenomen. Meteen de verklaring voor het feit dat het gros van de kosten voor de ziekteverzekering tijdens het laatste levensjaar veroorzaakt worden door de verpleegdagprijs. Ook de medische honoraria en de geneesmiddelen nemen een flinke hap uit het totaalbudget. Opmerkelijk is de vaststelling dat de huisartsen slechts tekenen voor 7 procent van het totaal dat aan artsenhonoraria wordt uitgegeven. De resterende 93 procent vloeit naar specialisten. Een en ander hangt nauw samen met de talrijke ziekenhuisopnames. Bovendien speelt het mechanisme dat een consultatie bij een specialist, wanneer men in het hospitaal verblijft, voor de patiënt veel goedkoper uitvalt. Patiënten die kiezen om zich thuis door de huisarts te laten begeleiden tijdens hun levenseinde, worden daar dus financieel voor gestraft.

De Socialistische Mutualiteiten analyseerden ook de verblijfplaats van de leden die in 1999 overleden. Bijna vier op de vijf mensen werd in het laatste levensjaar in het ziekenhuis opgenomen. Gemiddeld verbleven ze daar 41 dagen. Ongeveer 27 procent verbleef het laatste levensjaar gemiddeld 243 dagen in een rusthuis en 40 procent maakte gebruik van thuisverpleging. Van de overleden leden stierf ruim de helft in het ziekenhuis. Achttien procent overleed in het rusthuis en veertien procent stierf thuis. Achttien procent overleed elders. Het gaat vaak om jonge mensen waarbij ongevallen of zelfmoord als doodsoorzaak gelden.

In een laatste deel werd nagegaan welke factoren de kosten voor de zorgverzekering tijdens het laatste levensjaar de hoogte in jagen. De belangrijkste factor is zonder twijfel de onderliggende pathologie. Vooral een kwaadaardige aandoening drijft de kosten op. Daarnaast is vooral de plaats van overlijden bepalend. Overlijden in een ziekenhuis verhoogt de kost voor de ziekteverzekering met gemiddeld 600.000 frank (14.874 euro). Overlijden in het rusthuis kost het Riziv 490.000 frank (12.147 euro) extra en thuis overlijden kost gemiddeld 300.000 frank (7.437 euro). Tegenover de enkele duizenden franken voordeel die de patiënt heeft bij het sterven in een ziekenhuis staat dus een meeruitgave van 300.000 frank door de ziekteverzekering.

Mensen in hun laatste levensjaar, goed een procent van de bevolking, maken 13,4 procent van de kosten voor gezondheidszorg