Nieuwe Koude Oorlog is maar net begonnen

Al meteen na de ramp viel de verdenking op de pro-Russische rebellen, die in de dagen ervoor verscheidene Oekraïense gevechtsvliegtuigen hadden neergehaald.

Voor de Russische president Poetin was het kiezen of delen: zijn handen aftrekken van de rebellen in Oekraïne of riskeren dat Rusland de status van paria zou krijgen op het wereldtoneel. Mogelijk ging Poetin ervan uit dat de reactie wel zou meevallen en dat de Europese landen hun handelsbelangen zouden laten prevaleren. In ieder geval besloot hij de steun aan de rebellen juist op te voeren.

Om te voorkomen dat zij onder de voet zouden worden gelopen door het oprukkende Oekraïense leger, stuurde het Kremlin in de zomer van 2014 een stroom wapens en zelfs enkele militaire eenheden naar het rebellengebied. Vanaf dat moment dicteerde het Kremlin het tempo van de oorlog: iedere keer als de rebellen in het nauw raakten, schoot Moskou hen te hulp.

Vijfde colonne

Voor Poetin is de onverklaarde oorlog in Oekraïne onderdeel van een veel groter project: het herstel van Rusland als wereldmacht. Al bij de oorlog tegen Georgië in 2008 had Poetin gemerkt dat zijn volk hongert naar overwinningen die de fantoompijn als gevolg van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie konden verzachten. De inname van de Krim leverde hem thuis nog veel meer populariteit op.

Het is de vraag of de Russische inmenging in het Donetsbekken evenveel enthousiasme losmaakt onder de Russen, maar de operatie draagt wel bij tot een permanente oorlogssfeer die Poetin de ruimte biedt af te rekenen met zijn binnenlandse politieke vijanden. Tegenstanders van de oorlog worden in de media afgeschilderd als de 'vijfde colonne', handlangers van de vijand. Om mogelijke onrust over Russische verliezen in Oekraïne in de kiem te smoren, heeft Poetin alle informatie daarover tot staatsgeheim verklaard. Oppositieleider Boris Nemtsov, een van de felste critici van de Russische rol in Oekraïne, moest zijn standpunt met de dood bekopen.

De keerzijde van Poetins campagne is dat er een nieuwe Koude Oorlog is uitgebroken. De NAVO, die haar taken steeds verder weg van Europa zocht, is weer tot leven gekomen. Om Rusland eraan te herinneren dat het niet ongestraft een operatie als in Oekraïne kan uitvoeren tegen de Baltische staten, organiseert het bondgenootschap de ene na de andere militaire oefening bij de Oost-Europese bondgenoten.

Rusland en het Westen zijn sinds het neerhalen van MH17 ook verwikkeld in een sanctieoorlog die flink begint te bijten in Rusland. Russische bedrijven hebben de grootste moeite kapitaal aan te trekken uit het Westen, terwijl de gewone Russen gebukt gaan onder de gevolgen van de 'hongerstaking' die Poetin uit hun naam heeft afgekondigd: een boycot van Europese landbouwproducten. Volgens Poetin zal die alleen maar een prikkel voor de inheemse landbouw betekenen, maar voorlopig is het effect vooral dat de voedselprijzen flink zijn gestegen.

Akkoord van Minsk

Dit voorjaar leek het er even op dat Rusland de diplomatieke schade van de inmenging in Oekraïne probeerde te beperken door de rebellen onder druk te zetten akkoord te gaan met een bestand. Maar de inkt van het akkoord van Minsk was nog niet droog of de rebellen namen met steun van een Russische tankeenheid de strategisch gelegen stad Debaltseve in. Sindsdien is het geweld geluwd, hoewel de gevechten op tal van plaatsen langs het front doorgingen. Volgens internationale waarnemers levert Rusland ook nog steeds wapens aan de rebellen. Een groot deel van de grens met Rusland is in handen van de rebellen.

Tegelijkertijd lijken de rebellen zich op te maken voor een nieuwe ronde van de oorlog. Hun leiders maken er geen geheim van dat zij vastbesloten zijn alle steden te heroveren die zij vorig jaar zomer moesten prijsgeven. Kortom, de nieuwe Koude Oorlog is nog maar net begonnen.