Stop niet met universiteiten en hogescholen te inspecteren

Beste Rik Torfs,

In deze krant (DM 7/7) lazen we dat alle rectoren van de Vlaamse hogescholen en universiteiten eisen dat de regering de inspecties van studierichtingen - visitaties in het jargon - onmiddellijk stopzet. Jullie protestbrief ligt op de tafel van de regeringsonderhandelaars. "Het gaat niet altijd om de meest creatieve mensen met de minste tijd. Steeds vaker willen zij ook hun eigen methodologie opleggen", verklaarde u.

Uw alternatief klinkt zo mooi: een autonome instelling die via interne structuren de kwaliteit van de opleidingen garandeert. De realiteit is anders. Visitatiecommisies beoordeelden de afgelopen twee jaar zestien opleidingen als onvoldoende. Daaronder de universitaire opleiding Economie, en bepaalde specialisaties van de opleiding Geneeskunde. Het Leuvense studentenblad Veto berichtte eind 2013 nog over de onmenselijke uren die stagiairs Geneeskunde moeten lopen, om aan uw instelling een diploma te halen.

Zodra de volgende visitatie nadert, merken studentenvertegenwoordigers in opleidingscommissies elk jaar opnieuw hoe het vorige rapport eindelijk gelezen wordt. Het is blijkbaar niet overal duidelijk dat kwaliteit een structurele investering vraagt. Uw klacht dat uw personeel te veel tijd aan de controles verliest, doet vermoeden dat u dat evenmin inziet.

Verantwoording als last

Gelukkig is er ook goed nieuws. U wil visitaties van instellingen, niet van opleidingen. We weten al dat dat niet werkt. In Nederland hebben negen opleidingen Geesteswetenschappen de toets niet gehaald. Nochtans hebben zeven van de negen instellingen waaraan deze opleidingen ingericht worden, hun controle wel overleefd. Nog een andere instelling heeft de toets onder voorwaarden gehaald.

Zonder opleidingsaccreditatie waren deze wantoestanden niet aan het licht gekomen. Zo was er een opleiding waar 46% van de eindwerken onterecht een voldoende kreeg. Elders werd verantwoording als een onnodige last ervaren, of vervulde de examencommissie haar wettelijke rol als verantwoordelijk orgaan voor de kwaliteit van de toetsing niet naar behoren. Het is slechts een selectie uit de verontrustende beelden die geschetst worden in de visitatierapporten van deze opleidingen. Dat een instelling in orde is, betekent niet dat de opleidingen dit ook zijn.

Organisaties zorgen er best voor dat een bestuurder niet verantwoordelijk is voor de controle op zijn of haar bestuur. De uitzondering die de universiteiten en hogescholen daarop willen vormen, is op zijn zachtst gezegd merkwaardig. Die scheiding heeft namelijk niets te maken met vertrouwen en wantrouwen, maar alles met goed bestuur.

De kwaliteit van opleidingen en bijbehorende diploma's moet altijd gegarandeerd zijn. Instellingen zijn sinds het vorige accreditatiestelsel, dat u een doorn in het oog is, enorm gegroeid. Ze zijn groter, kennen meer managementlagen, en huisvesten meer opleidingen en studenten. Een instellingstoets biedt onvoldoende garantie op de kwaliteit van dat grotere geheel. Daarom mogen we niet bezuinigen op de kwaliteitscontrole van ons hoger onderwijs. Het is een investering die zich ruimschoots terugverdient.

Maatschappij lijdt

Vandaag tonen al tientallen tot honderden medewerkers die dagelijks de kwaliteit verzorgen dat aan. Docenten en professoren blijven zich ook inzetten voor de kwaliteit van hun opleiding. Het probleem ligt zeker niet bij deze mensen en hun grenzeloze inzet in het streven naar een degelijk hoger onderwijs. Nee, als studenten bedanken we uitdrukkelijk iedereen die dag na dag ons onderwijs verbetert.

Het probleem dat wij met deze brief schetsen, is een kwestie van beleid. Als studenten vragen we uitdrukkelijk een visitatie van opleidingen. Als we eerlijk zijn en kijken naar de bovengenoemde voorbeelden uit Nederland, zal een vorm van opleidingsreview noodzakelijk blijven. Ook al gebeurt dat in een sterk afgeslankte vorm en op basis van vastgelegde criteria.

Zonder opleidingsbeoordeling dreigt het hoger onderwijs namelijk aan kwaliteit in te boeten. Het verliest bovendien een onafhankelijke beoordeling, ook al moeten de instellingen zich publiek verantwoorden. Op die manier lijdt niet alleen de student, maar ook de maatschappij.