Moeten politici altijd naar u luisteren op Twitter?

"Ik blokkeer nooit accounts op Twitter", zegt Groen fractievoorzitter Kristof Calvo, "dat staat haaks op wat sociale media zijn, daarnaast mag iedereen een mening hebben en die laten horen." Wanneer je op Twitter iemand blokkeert, kun je als volger niet meer zien wat iemand tweet. Calvo heeft onlangs wel de 'mute'-knop gevonden. "Die komt van pas om mensen die haatspraak en xenofobie uitkramen niet meer in mijn tijdlijn te zien, maar zij kunnen mijn tweets blijven volgen." Hij benadrukt dat het om een uitzondering gaat.

In de Verenigde Staten staat Donald Trump nog meer dan zijn voorganger Barack Obama bekend als dé Twitter-president. Zijn tweets zorgen ervoor dat hij traditionele media niet meer nodig heeft. Wie het niet eens is met @realDonaldTrump (zo laat de president naar zich verwijzen op het medium) wordt geblokkeerd.

Een aantal Amerikaanse twitteraars ziet in dat blokkeren een schending van het eerste amendement, dat onder andere de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid beschermt. "Dat een Amerikaanse president burgers blokkeert op Twitter is een gevaar voor de democratie, onze vrijheid en de toekomst", klinkt het bij geblokkeerde twitteraars.

Uit een kleine rondvraag op Twitter van Matthias Dobbelaere-Welvaert van De Juristen blijkt dat ook hier bestuurders het blokkeerknopje weten te vinden. "Zo passeerden Theo Francken, Siegfried Bracke, Peter Mertens, Ivo Belet, Anke Van dermeersch, Hendrik Vuye, Veli Yüksel, Renaat Landuyt, Vincent Van Quickenborne, Pol Van Den Driessche, Sven Gatz, Geert Bourgeois, Liesbeth Homans en Wouter Beke meermaals de revue", schrijft hij in een opiniestuk.

Dobbelaere-Welvaert onderzocht of elke burger recht heeft op de tweets van politici en of zij burgers zomaar kunnen blokkeren. "The First Amendment uit de Amerikaanse Grondwet laat zich niet zomaar vertalen in Europese of Belgische regelgeving. Het omvat onder andere het recht op vrije meningsuiting", zegt Dobbelaere-Welvaert.

Hij zoekt de oplossing in het algemeen beginsel openbaarheid van bestuur. "Politici gebruiken Twitter steeds vaker als een officieel communicatiekanaal, waar ze in dialoog gaan met burgers en instanties. Wanneer iemand niet meer in staat is hiervan kennis te nemen, ontneemt men aan die persoon het recht op een actieve openbaarheid van bestuur."

Politiek doel

Al nuanceert hij ook meteen. "Zo zou men kunnen kijken naar de bio (beschrijving) bij een account op Twitter. Stelt de politicus hier bijvoorbeeld dat zijn tweets zuiver persoonijk zijn en komt dat ook overeen met de werkelijkheid, dan zal er van een politiek account geen sprake zijn. Staat er een slotje op (een Twitter-account kan privé worden ingesteld, FE), dan evengoed niet."

Professor bestuursrecht Frankie Schram (KU Leuven) spreekt van onzin. "Het is niet omdat politici communicatie van de overheid doorgeven, dat ze daarom in naam van de overheid tweeten." Hij wijst erop dat de accounts van de politici niet in naam van de overheid, maar ten persoonlijke titel zijn opgestart. Al kun je je de vraag stellen of een Vlaams decreet van 2004 al rekening kon houden met de rol die Twitter vandaag speelt.

Overwinningen

Stef Keunen (uHasselt), die zich verdiept in bestuursrecht, kijkt naar het doel van de boodschap. "Het gaat hier om een politiek doel, niet om te communiceren over overheidsbeslissingen."

Maar dat doen politici toch? "Alleen communiceren politici en bij uitbreiding ministers vooral graag over welke overwinningen zij hebben binnengehaald." Keunen vergelijkt een tweet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken met een e-mail die hij naar N-VA-leden stuurt. "Hij zal in die mail en de tweet vooral hameren op wat de partij wil communiceren, wat voor hem belangrijk is." Je kunt maar spreken over tweets als bestuursdocumenten als ze op geen enkele andere manier geconsulteerd kunnen worden.