Troonswisseling met dichtgeknepen billen

Wie herinnert zich niet het feest 'België danst', gelijktijdig in een tiental steden van het land. De Koningin en ikzelf hebben er, op de Grote Markt van Ieper, met plezier aan deelgenomen. Het gebeurt nog wel eens dat ik het deuntje 'Ik hou van u, je t'aime, tu sais' neurie." In zijn kerstboodschap van 2005 stond koning Albert erop 'zijn' volk te danken voor de volksfeesten die hadden plaatsgevonden voor het 175-jarige bestaan van het land. Tienduizenden Belgen zwaaiden toen met de beentjes op het voor de gelegenheid in twee talen heruitgebrachte Noordkaap-walsje.

De viering 175/25 in 2005 was het hoogtepunt van de 'feestjaren' van het koningschap van Albert II. Dat joviale tijdperk werd al in 2003 ingezet met de viering van de tiende verjaardag van zijn koningschap. De Belg danste ter ere van zijn koning, die ook zelf even het protocol liet varen toen hij op het feest spontaan maar tweetalig "Is dat Belgisch? C'est du belge!" uitriep. Een jaar later, bij de 70ste verjaardag van de koning, was het weer prijs.

Hoe schril is het contrast tussen die opeenvolging van feesten en de formele planning voor het komende weekend, wanneer Filip zijn vader zal opvolgen. Het jaarlijkse feest met vuurwerk aan het Warandepark zal misschien wat uitbundiger zijn, maar gevierd wordt Filip I amper.

De troonswisseling zelf wordt beperkt tot de noodzakelijke vormelijkheden. 's Ochtends om halfelf ondertekent koning Albert de akte van zijn troonsafstand. Ook de premier, de vicepremiers, de hoogste magistraten en de voorzitter van de overheidsdienst Justitie moeten hun krabbel zetten. Anderhalf uur later wordt de nieuwe koning in het federaal parlement verwacht voor de eedaflegging. Het koninklijk paar zal zich van het parlement naar het paleis verplaatsen in een auto. De glamour moet van de paardenescortekomen. Wie hoopt op mooie plaatjes van buitenlandse gekroonde hoofden, is eraan voor de moeite. Die zijn niet eens uitgenodigd.

Kate en William

Fans van het koningshuis moeten het stellen met een wuifmoment op het balkon van het koninklijke paleis. Die balkonscène moet de (internationale) media in staat stellen toch enkele zachtaardige plaatjes te schieten van het oude en nieuwe koningspaar. Het is zowat het enige moment in het bescheiden draaiboek dat doet denken aan de feestelijke troonsbestijging van Willem-Alexander in Nederland. "Erg jammer", klinkt het bij het gespecialiseerde blad Royalty in Amsterdam. "Geen buitenlandse gasten, geen prachtige kledij, geen optocht en geen ceremonie ... dat zijn toch heel wat kansen op mooie kiekjes minder." Toch steekt het blad een tandje bij. "We verhogen de oplage en het aantal bladzijden, van 72 naar honderd. We komen ook in België uit, dit zijn we aan onze stand verplicht."

In de rest van de royaltywereld is de Belgische troonswisseling een gebeurtenis van tweede rang. Daar is het Kate & William voor en na. Een beetje royaltywatcher houdt zich dezer dagen op aan het St Mary's Hospital in Londen, waar de Britse prins William op het punt staat om vader te worden. De 'royal baby' wordt toevallig ook rond dit weekend verwacht.

Budgettaire spaarzaamheid wordt als hoofdreden opgegeven voor het bescheiden programma. Het heet dat de viering van twintig jaar koningschap op vraag van Albert II zelf klein werd gehouden, omdat de koning zich solidair wou tonen met zijn landgenoten die zuchten onder de crisis. "Het zijn geen tijden voor uitbundige feesten", klinkt het in regeringskringen. De kosten van het verjaardagsfeest werden op minder dan 100.000 euro begroot. Met de troonswisseling komt daar nog een bedrag bovenop, maar een extra feest komt er niet. Na de kroning van Willem-Alexander liet de aanwezige kroonprins Filip zich ontvallen dat hij zo ook wel iets wilde, maar dat zit er niet in. "Binnen dit tijdsbestek was dat niet meer te organiseren."

Bindmiddel

Die uitleg rammelt enigszins. Een koningsfeest is een gelegenheid bij uitstek waarbij de eenheid en identiteit van een land niet alleen in de verf gezet, maar zelfs gerestaureerd kunnen worden. Dat was ook expliciet de bedoeling van de feestelijke jaren onder Albert, vooral onder het premierschap van Guy Verhofstadt (Open Vld). Die greep de huldemomenten voor vorst en land aan om een nieuw, complexloos 'paars' België in de markt te zetten. Dat mocht iets kosten. Vandaag, na een slopende communautaire crisis van vier jaar, staat de eenheid van het land nog meer onder druk dan tien jaar geleden. Toch vond niemand het blijkbaar een goed idee om het koningshuis expliciet als bindmiddel uit te spelen. Nationale feesten vieren we vandaag gemakkelijker op de tonen van de Rode Duivels dan op een nieuw royaal 'Ik hou van U'.

Omdat de nieuwe koning zelf een verdelende factor is? Leg je je oor te luisteren in bredere regeringskring, dan tref je nergens groot enthousiasme over de figuur van Filip. Dat hij ons nog kan verrassen, is zowat het vriendelijkste wat je over de man hoort. De politieke leiding weet eigenlijk niet goed wat ze moet verwachten van deze nieuwe vorst. Bij uitbreiding weet ook de rest van het land niet goed wat te denken. Het resultaat is een troonswisseling met dichtgeknepen billen.

Er gaapt een kloof van onwennigheid en wantrouwen tussen het land en zijn nieuwe koning. Een vrolijke stoetof een feest had daaraan kunnen verhelpen. Het risico op alweer een dubbelzinnige uitspraak, een houterige beweging of - ergst van al - publieke desinteresse werd blijkbaar hoger ingeschat. Het wantrouwen over die wat wereldvreemde nieuwe koning moet maar vanzelf slijten.

Dat zou kunnen lukken, maar dan moet het paleis misschien toch zijn pr-strategie aanpassen aan de 21ste eeuw. Toen het nieuws van de troonopvolging bekendgemaakt werd, verspreidde het Hof een biografische bundel die de intellectuele diepgang van Filip van België in de verf moest zetten. Ons werd gevraagd onder meer te geloven dat de prins passioneel teksten van antieke Griekse filosofen in het oud-Grieks leest. Ofwel is dit, naar we hopen, een wat ongelukkig marketingleugentje. Ofwel is de nieuwe koning nog zonderlinger dan menigeen al vreesde.