'Lachen met belastingbetaler'

De meeste economen, zoals Ivan Van de Cloot of Paul De Grauwe, vinden het alvast niet kunnen. Bonussen uitkeren terwijl de bank nog aan het staatsinfuus ligt, komt neer op de belastingbetaler in het gezicht uitlachen, stellen zij. Politicoloog Carl Devos spreekt zelfs van "vervreemding" tussen de politieke klasse en het volk.

Maar er zijn ook stemmen die een radicaal bonussenverbod overdreven vinden. Onder meer eurocommissaris Karel De Gucht (Open Vld) vindt dat het debat "eenzijdig" gevoerd wordt. "Of een bank nu in overheidshanden is of niet, ze moet concurrentieel zijn", verklaarde hij op Radio 1. Denken dat je in het concurrentiële landschap bonussen volledig kunt afschaffen, is volgens hem niet realistisch.

Casinomentaliteit

De stelling-De Gucht vindt uiteraard instemming bij heel wat bankiers. Voor een sterke bank heb je sterke bankiers nodig, zo gaat hun redenering, en die trek je alleen aan met een aantrekkelijke vergoeding. "Zonder bonussen lopen de grootste talenten weg en dat is op lange termijn ook een slechte zaak voor de belastingbetaler, want dat heeft gevolgen voor de prijs die de staat terugkrijgt voor zijn belang", verklaarde de topman van de door de Britse staat geredde bank RBS al in 2011.

Maar is er wel een verband tussen bonussen en goede bedrijfsprestaties? Volgens hoofdeconoom Geert Janssens van denktank VKW Metena valt er iets te zeggen voor kleine bonussen, maar niet voor grote.

"Een bonus van 10 à 25 procent van het loon heeft nog een constructief effect op de motivatie, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Maar hoge bonussen dragen nauwelijks bij tot betere bedrijfsresultaten. Meer zelfs: hoge bonussen leiden soms tot slechtere resultaten. Het is ook niet omdat je een hoge bonus krijgt, dat je plots een veel slimmere bankier wordt."

Janssens wijst er ook op dat de individuele bijdrage tot een goede bedrijfsprestatie moeilijk te meten is in de banksector. "De resultaten van een bank hangen af van de grillen op de financiële markten. De factor 'geluk' speelt daarbij een grote rol. Hoe kun je dan het verband leggen tussen bonus en prestatie?"

Toezichthouders hebben de grote bankiers- en tradersbonussen meermaals aangewezen als motor van een ongezonde casinomentaliteit, die meerdere banken en uiteindelijk de hele financiële sector deden kapseizen.

De bonussen vormen al decennialang onderdeel van een verloningscultuur die typisch is voor de financiële sector en vanuit de Angelsaksische wereld kwam overgewaaid. "De kloof tussen het hoogste en laagste loon is door die cultuur fors gegroeid", stipt Janssens aan. "In de jaren zestig verdiende de beste verdiener tien tot twintig keer meer dan het laagste loon in de bank. Vandaag spreken we over een factor 400. De overheden hebben de banken verplicht om het loon van de CEO bekend te maken. Men dacht dat die openbaarmaking zou leiden tot zelfregulering, vanuit een zekere vorm van schaamte misschien. Maar het tegenovergestelde gebeurde. Het heeft alleen maar geleid tot een race tussen CEO's onderling om het hoogste loon."

Maximaal 30 procent

Er zijn wel banken die hun bonussen op eigen initiatief steeds beperkt hebben, zoals Landbouwkrediet (nu Crelan). Toeval of niet, dat zijn vaak ook de banken die zich zonder staatssteun door de crisis konden loodsen. "Europa heeft onlangs beslist dat de variabele vergoeding maximaal 100 procent mag zijn van het vaste salaris. Welnu, bij ons is dat al jaren maximaal 30 procent", vertelde CEO Luc Versele van de bank Crelan eerder dit jaar in deze krant. "Persoonlijk heb ik nog nooit gewerkt voor een bonus. Maar ik vind dat het moet kunnen om medewerkers een extra te geven als ze goed gewerkt hebben."

De op stapel staande coöperatieve bank New B is echter nog radicaler. Als reactie op de uitwassen van de financiële crisis, is de bank van plan om helemaal zonder bonussen te werken. "In onze bank geen bonussen, parachutes of luxepaleizen", staat in het oprichtingsmanifest.