Een staalreus met een eigen wil

Over heel 2011 boekte ArcelorMittal wel winst: 2,3 miljard dollar, ruim een half miljard minder dan in 2010. De omzet steeg met een vijfde tot 94 miljard dollar. De verschepingen van staal namen met bijna een procent toe, tot een kleine 86 miljoen ton.

In Europa is de vraag naar staal nog altijd onvoldoende om tijdelijk stilgelegde hoogovens weer op te starten, kondigde ArcelorMittal aan. "We laten 16 van de 25 hoogovens draaien in Europa", zei financieel directeur Aditya Mittal tegen het Franse persbureau AFP. ArcelorMittal heeft hoogovens in onder meer Frankrijk, Tsjechië en Roemenië tot nader order stilgelegd. De hoeveelheid verschepingen van staal is "veel beter dan in het vierde kwartaal van 2011, maar we zijn nog ver van de volumes van 2006, 2007 of 2008", zei Aditya Mittal. Hij wilde geen indicatie geven wanneer ArcelorMittal de hoogovens weer hoopt op te starten, noch op welk niveau.

Europa zal ook de komende tijd het zorgenkind blijven, liet topman Lakshmi Mittal doorschemeren in een verklaring. Europa verkeert in een "recessionair handelsklimaat", zei Mittal. "Vooruitkijkend naar 2012 blijft de situatie in Europa een dringende zorg. Maar ondanks dat de onzekerheid in de markt voortduurt, zien we de stemming verbeteren in vergelijking met het vierde kwartaal."

Franse verkiezingen

In de eerste helft van 2012 zal het bedrijfsresultaat lager uitvallen dan een jaar eerder, verwacht ArcelorMittal. Ook in de Chinese economie loopt de vraag naar staal terug. Tegelijkertijd denkt de staalmaker wel beter te zullen presteren dan in de tweede helft van 2011. Vooral van de Noord-Amerikaanse activiteiten verwacht ArcelorMittal beterschap: de vraag uit de auto- en energiesector is sterk gegroeid en ook de bouwmarkt trekt aan.

Ongewild is ArcelorMittal uitgegroeid tot symbool in de Franse verkiezingscampagne, een synoniem voor alles wat mis zou zijn met het Frankrijk van president Sarkozy. Drie jaar geleden sloot 's werelds grootste staalproducent een fabriek in Gandrange, in het noordoosten van Frankrijk. Dat gebeurde terwijl Nicolas Sarkozy in 2008 nog had gezworen de fabriek in Gandrange nooit en te nimmer ten onder te zullen laten gaan.

Zijn belangrijkste tegenstander in de strijd om het Elysée, de socialist François Hollande, peperde het hem de afgelopen weken nog maar eens flink in. De sluiting van de fabriek, zei Hollande, omringd door voormalige werknemers, is emblematisch voor het in de steek laten van de Franse arbeider en voor een president die zich niet aan zijn woord houdt.

Maar in werkelijkheid is het verdriet van Gandrange vooral symbolisch voor de teloorgang van de Europese staalindustrie en voor de machteloosheid van politiek en vakbonden tegen ArcelorMittal. De afgelopen maanden kondigde het concern van Lakshmi Mittal - de op vijf na rijkste mens ter wereld - de ene na de andere sluiting of ontslagronde aan. Tsjechië, Luxemburg, Duitsland, Spanje: door heel Europa zijn de gevolgen voelbaar. Anderhalve week geleden nog protesteerden Spaanse werknemers tegen de nieuwste sluiting: de ArcelorMittal-fabriek in Madrid.

Maar de zwaarste slag viel tot nu toe in ons land. In oktober maakte ArcelorMittal de sluiting bekend van twee hoogovens en een gieterij nabij Luik. De productie stond in Luik al langer op een lager pitje, een gevolg van de crisis en de gedaalde vraag naar staal.

De sluitingen waren extra wrang omdat de Mittal-familie, toen het jaren voordien de Arcelor-hoogovens opslokte, de Belgische beleidsmakers nog had gepaaid met de belofte de fabrieken open te zullen houden. Arcelor had juist met sluiting gedreigd. Na een overnamegeschiedenis van Cockerill, Cockeril-Sambre, Usinor, Arcelor en tenslotte ArcelorMittal restte nu het niets. Zeshonderd arbeiders verloren hun werk, het indirecte banenverlies wordt geschat op zeker tweeduizend.

Begin december organiseerde de Europese Metaalbond (EMF) een staking dwars over het hele continent: 25.000 ArcelorMittal-werknemers legden uit protest het werk neer. Tot nu toe hebben de stakingen ArcelorMittal niet op andere gedachten kunnen brengen.

De Belg Bart Samyn, plaatsvervangend secretaris-generaal van de Europese Metaalbond, is verbolgen over de handelswijze van ArcelorMittal. Samyn komt net uit een vergadering met zijn collega's van de Europese vakbonden, die zich beramen op verdere acties tegen het staalconcern. "ArcelorMittal zegt dat de problemen in de staalindustrie structureel zijn en niet meer louter conjunctureel. Wij denken dat dit een verkeerde analyse is. ArcelorMittal heeft altijd gezegd voor hoogtechnologische producten te zijn en voor verdere investeringen. Maar nu doen ze dat niet meer, nu beginnen ze plotseling af te bouwen."

Winst aandeelhouders

De werkelijke reden daarvoor, zegt Samyn: "Wij hebben van ArcelorMittal te horen gekregen dat ze een miljard dollar meer winst willen maken om aan de aandeelhouders te geven. Dat kan misschien gemakkelijk in tijden van hoogconjunctuur. Maar in deze periode van economische tegenspoed vinden wij een miljard dollar extra winst sterk overdreven."

De Europese vakbonden zijn bovendien verontwaardigd over de manier van communiceren van ArcelorMittal, of liever: het gebrek aan communicatie.

"Op 12 januari hadden wij een bijeenkomst met het management van ArcelorMittal. Enkele dagen nadien kwam plots de aankondiging van de sluiting in Madrid. Dat was verschrikkelijk, omdat wij nota bene in 2009 nog een akkoord met ArcelorMittal hebben gesloten waarin staat dat er altijd eerst met de vakbonden moet worden overlegd bij dit soort beslissingen. En dan moeten wij constateren dat wij ondanks alle afspraken uit de media moeten vernemen dat er opnieuw een fabriek verdwijnt."

Samyn zegt zich ook zorgen te maken over de vele tijdelijke sluitingen van ArcelorMittal-fabrieken. Het staalbedrijf heeft in een aantal gevallen de productie tijdelijk stilgelegd, omwille van de geringe vraag naar staal in de markt. Als de vraag weer aantrekt, gaan de fabrieken weer draaien, zo luidt althans de belofte van ArcelorMittal. Maar in de tussentijd pleegt het bedrijf nauwelijks onderhoud aan de stilgelegde hoogovens, vinden de vakbonden.

En in de praktijk zijn tijdelijke sluitingen vaak de opmaat naar permanente sluitingen, vreest Samyn. "De fabrieken in Luxemburg en in Florange, Frankrijk, zijn stopgezet zonder aan te kondigen of het voor drie of voor zes maanden zou zijn. Het is voor ons zeer de vraag of die weer zullen worden opgestart. Een ongedefinieerde stopzetting klinkt als een bijna-definitieve stopzetting."