Lidstaten mogen slechts in extreme gevallen de grenzen dichtgooien

De Franse president Nicolas Sarkozy was de eerste die enkele maanden geleden het grenzeloos reizen binnen Europa in vraag stelde. De rechtstreekse aanleiding was een ruzie met de Italianen, die vonden dat ze alleen moesten opdraaien voor de toevloed aan vluchtelingen uit Libië en Tunesië als gevolg van de Arabische Lente.

Omdat Europa alle hulp weigerde, begon Italië tijdelijke verblijfsvergunningen uit te delen, waardoor de vluchtelingen over heel Europa konden reizen, en dat deed Frankrijk steigeren. Sarkozy besliste prompt terug grenscontroles in te voeren en eiste dat de Schengenafspraken werden herbekeken.

Een tweede incident deed zich voor aan de grens van Denemarken met Zweden en Duitsland. Daar stelden de Denen opnieuw grenscontroles in om, zo zegt Kopenhagen, "de georganiseerde misdaad" aan te pakken. De Denen zetten dertig agenten in op een snelweg aan de grens met Duitsland en nog eens twintig aan de ferryterminal met Zweden.

Al die incidenten noopten de Europese Commissie om de Schengencode te herwerken. Vrijdag stelt de Commissie die nieuwe regelgeving voor, De Morgen kon er nu al de hand op leggen. Op 22 september komen de Europese ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie dan samen om zich over de tekst uit te spreken.

Het voorstel zal de Fransen en de Denen niet meteen in de lucht doen springen van blijdschap. Integendeel zelfs, volgens enkele diplomaten zijn de Fransen razend over de nieuwe regels die de Commissie heeft uitgedacht. De algemene regel wordt dan ook dat niet één lidstaat, maar de hele Commissie in uitzonderlijke gevallen grenscontroles kan invoeren voor periodes van dertig dagen. In totaal mogen die grenscontroles niet meer dan zes maanden in beslag nemen. Telkens opnieuw moet de hele Commissie zich buigen over een nieuwe verlenging van deze controles.

Vijf dagen

Het voorstel beperkt ook enkele vrijheden die de lidstaten nu wel hebben. Als er bijvoorbeeld een groot sporttoernooi wordt georganiseerd, pakweg een WK voetbal, dan konden alle lidstaten tot nog toe zelf beslissen om hun grenzen te sluiten. Ze moesten hiervoor geen toestemming hebben van de EU, ze moesten enkel melden dat ze hun grensovergangen zouden sluiten. Nu trekt de Commissie het laken nog meer naar zich toe. De lidstaten kunnen nog hun grenzen dichtgooien op eigen initiatief, maar niet langer dan vijf dagen, en slechts bij "onvoorzienbare gebeurtenissen". Frankrijk vroeg een periode van dertig dagen waarin de lidstaten hun grenzen autonoom kunnen sluiten, het werden er dus slechts vijf.

Verlengingen voor de Commissie

De verlengingen van die interne grenscontroles komen alleen de Commissie toe. De Commissie neemt het heft in handen, zo schrijft ze nog, omdat deze grenscontroles een implicatie hebben voor alle lidstaten van de EU. "Een gecoördineerd antwoord zal er immers voor zorgen dat er met alle Europese belangen rekening wordt gehouden", zo staat er. "Bij de installatie van interne grenscontroles moet het gaan om een lidstaat die geconfronteerd wordt met een serieuze, korte bedreiging van de interne veiligheid of het beleid." Als voorbeelden geeft de Commissie aanvallen van terroristen of de georganiseerde misdaad of een plotse instroom aan migranten.