Moeder Teresa, geen heilig boontje
Wijlen Moeder Teresa, zalig verklaard in 2003 en Nobelprijswinnares voor de Vrede in 1979, leidde allesbehalve een heilig leven. Canadese onderzoekers trekken haar financiële én humanitaire aanpak in twijfel. 'In haar missies stierven armen zonder hulp te krijgen.'
Zo veel geld ze wereldwijd inzamelde tijdens gebeden voor haar Missionarissen van Naastenliefde in Calcutta, zo weinig van haar fortuin Moeder Teresa gebruikte om de armen te helpen, stellen Carole Sénéchal van de Canadese Universiteit van Ottawa en Serge Larivée en Genevieve Chenard van de Universiteit van Montréal in een studie die deze maand werd gepubliceerd in het theologisch vakblad Religieuses. De onderzoekers besluiten dat de non het menselijk lijden "liever verheerlijkte ten bate van haar eigen orde in plaats van dat te verhelpen".
Moeder Teresa (in Albanië geboren als Agnes Gonxha Bojaxhiu) stierf in Calcutta in 1997 op 87-jarige leeftijd. Bij haar dood beheerde de non 517 missies waar zieken en armen werden verzorgd in meer dan honderd landen. Daarom werd ze al in oktober 2003 door het Vaticaan zalig verklaard. Onterecht, vinden de onderzoekers, want de Heilige Stoel ging voorbij aan de "eerder dubieuze manier waarop ze voor zieken zorgde, haar twijfelachtige politieke contacten, haar verdachte management van enorme sommen geld die ze ontving, en al te dogmatische zienswijzen over abortus, contraceptie en echtscheiding".
Hoewel ze veel humanitaire hulpverleners inspireerde die wel degelijk armen hielpen is volgens de Canadezen Moeder Teresa's eigen imago als altruïstisch icoon "een mythe". Uit 287 documenten van haar orde die ze konden inkijken blijkt dat artsen die haar missies in Calcutta bezochten er een tekort aan zorg, voedsel en pijnstillers aantroffen. Ze spraken over 'huizen voor stervenden'. Twee derde van de mensen die naar de missies kwamen, hoopten er een arts te vinden die hen kon helpen, maar die was er niet, een derde stierf zonder hulp.
Duvalierdictatuur
De wetenschappers komen tot het besluit dat de non geloofde dat de 'zieken moesten lijden zoals Christus aan het kruis'. Daarmee bevestigen ze ook wat wijlen de Brits-Amerikaanse journalist Christopher Hitchens al in 1995 schreef. "Er is pracht in het bekijken van armen die hun lot aanvaarden, om te lijden als Christus' passie", citeerde hij haar. "De wereld wint veel uit hun lijden."
Een schriller contrast kon er niet zijn met de honderden miljoenen dollars liefdadigheidsfondsen die haar zusterorde kreeg.
Tegelijk zag ze er geen graten in om giften in ontvangst te nemen van de dictatoriale Duvalierdynastie uit Haïti. Waar al haar geld dan uiteindelijk wel naar toe ging, is een vraag die de Canadezen niet konden ophelderen, want over de bankrekeningen van haar stichting bestaat geen transparantie. "Gezien het gierige beheer van Moeder Teresa's werken kan men zich afvragen waar de miljoenen dollars voor de armsten onder de armen zijn gebleven?", zei Larivée in de Canadese pers. Dat ze goed voor zichzelf zorgde staat wel vast: ze liet zich tot en met de palliatieve zorgen voor haar dood behandelen in moderne en peperdure Amerikaanse privéhospitalen.
De wetenschappers zijn ook scherp voor de rol van de massamedia, die destijds haar verheerlijking kritiekloos in de hand werkten. Zelden werden vragen gesteld bij haar uitgekiende public relations, die ze al sinds 1968 deskundig op het getouw zette in samenwerking met Malcolm Muggeridge, een anti-abortusjournalist die haar ethisch-ultraconservatisme deelde.
'Abortus is oorlog'
Toen Bosnische vrouwen verkracht werden door Serviërs en abortus wilden plegen zei Teresa dat "de grootste vredesvernieler vandaag abortus is, omdat het een directe oorlog is, een moord door de moeder zelf".
Het Vaticaan verklaarde haar niettemin zalig omdat ze een "mirakel" zou hebben verricht. Ze zou Monica Besra hebben genezen, een vrouw die leed aan intense buikpijn en getuigde te zijn genezen door een medaillon dat door Moeder Teresa werd gezegend. Haar artsen hadden nochtans een rationele verklaring, stippen de Canadese onderzoekers nog eens aan. Besra genas van haar eileidercyste en tuberculose dankzij gewone geneesmiddelen. Volgens Larivée verborgen de kardinalen deze informatie bewust onder hun habijt. "Want wat kon beter zijn dan een zaligverklaring van dit rolmodel om de kerk te herwaarderen en de gelovigen te inspireren op een ogenblik dat de kerken leeglopen en de Roomse autoriteit afneemt?"