Historisch: dit is de eerste foto van een zwart gat
Een hoogdag voor de astronomie: voor het eerst stelden sterrenkundigen een foto van een zwart gat voor. Het resultaat is een foto van een zwart gat dat drie miljoen keer zo groot is als onze aarde, bijna zo groot is als ons volledige zonnestelsel, en 6,5 miljard keer zo zwaar is als de zon. “De zwaargewicht kampioen van alle zwarte gaten in het heelal.” De primeur is weggelegd voor de astronomen van de Event Horizon Telescope (EHT), een internationale samenwerking. “We hebben hetgeen gezien waarvan we dachten dat het onmogelijk was om te zien”, aldus de directeur van EHT.
Voor de eerste keer zijn astronomen erin geslaagd om een foto van een zwart gat te maken. Bijzonder, want tot zover had men geen enkel idee hoe zoiets er in werkelijkheid uitziet. Een zwart gat – of een gebied in de astronomische ruimte waar de zwaartekracht zo sterk is dat niets eruit ontsnapt, zelfs geen licht - is vrij abstract. Onderzoekers staarden zich een halve eeuw blind op het fotograferen van een superzwaar zwart gat.
Nu dat eindelijk lukte, werd het resultaat wereldwijd met veel trots voorgesteld tijdens zes simultaan georganiseerde persconferenties. De ontdekking zou vergelijkbaar zijn met de maanlanding, en voortaan zal men spreken van “de tijd voor de foto en de tijd na de foto”.
Op de foto is een lege ruimte te zien waarrond een heldere ring - bestaande uit fotonen die door de sterke zwaartekracht in een baan rondom het gat gedwongen worden - brandt. In het midden is er een donkere vlek. Dat is de schaduw van de waarnemingshorizon. Daarin verdwijnt het licht. Eigenlijk is het zwart gat dus niet te zien op de foto, maar wel de schaduw daarrond waar al het licht in verdwijnt.
Het perfecte plaatje
Oorspronkelijk zouden er twee foto’s getoond worden. Eentje van Sagittarius A, dat zich in het midden van de Melkweg bevindt. En eentje van een nog groter zwart gat in het midden van Messier 87 (M87), een elliptisch sterrenstelsel in het sterrenbeeld Maagd. De astronomen toonden enkel de foto van Messier 87, met de belofte dat de foto van het zwart gat van ons sterrenstelsel nog zal volgen.
Een foto van het zwart gat maken, komt neer op het fotograferen van een mosterdzaadje in Washington DC vanuit Brussel.
Gebrek aan licht
Aangezien een zwart gat geen licht uitzendt of terugkaatst, was het een heuse uitdaging om er een kiekje van te maken. Geen enkele telescoop is geavanceerd genoeg om een foto te maken. Daarom werd het internationale Event Horizon Telescope opgezet. Dat is een netwerk van acht radiotelescopen op vier continenten en meer dan tweehonderd mensen afkomstig uit minstens achttien landen. Het netwerk van telescopen maakte op exact hetzelfde moment foto’s. Via atoomklokken waren de telescopen op elkaar afgestemd zodat het hele proces synchroon verliep. Uiteindelijk werden de verschillende beelden verzameld en laag per laag samengevoegd.
Het zwart gat is zo'n 50 tot 55 miljoen lichtjaar van ons verwijderd. Daar een foto van nemen komt neer op het fotograferen van een mosterdzaadje in Washington DC vanuit Brussel, zo zeiden de sterrenkundigen op de persconferentie in Brussel. Een tweede vergelijking die tot de verbeelding spreekt: vanuit een café in Parijs een krant in New York lezen.
Zwart gat, wat is dat?
In 1964 bedacht John Wheeler de term ‘zwart gat’. Maar het zou nog tot 1984 duren voordat het bestaan ervan niet langer in twijfel werd getrokken. Geen wonder, want je kan ze niet zien omdat ze geen licht uitstralen. In een vroeger leven straalde zo’n zwart gat overigens wél licht uit. Een zwart gat is eigenlijk wat overblijft na de explosie van een ster, een ster die veel zwaarder was dan de zon. Tijdens zo’n explosie produceert de ster eventjes zoveel licht als het hele sterrenstelsel waartoe het behoort. Om daarna voor eeuwig zwart te worden. Daarom werden zwarte gaten voor 1964 ‘bevroren sterren’ genoemd. Verder nog wordt de kern van de explosie zo compact dat een zwart gat ontstaat. Omdat er niets aan de zwarte gaten kan ontsnappen - er kan alleen maar wat invallen – groeien ze doorheen de tijd in massa.
Het waarnemen van zwarte gaten gebeurt indirect, door het gedrag van nabijgelegen sterren of gas te bestuderen. Opnieuw is het gebrek aan licht daar een oorzaak van. De zoektocht naar een goede manier om het bestaan van zwarte gaten aan te tonen, nam dan ook een tijdje in beslag. John Tonry, een sterrenkundige aan het California Institute of Technology, bracht het eerste zwarte gat – op overtuigende wijze - in 1984 in kaart door stersnelheden te meten. Daaruit bleek dat er in de kern van een sterrenstelsel sterren honderd miljoen keer dichter op elkaar gepakt zitten: maak kennis met het zwart gat.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
HLN Shop
“Gebruik er verschillende door elkaar”: podoloog geeft raad bij het kiezen van jouw perfecte wandelschoenen
-
Neem nu deel aan de Gouden Giro en maak kans op de hoofdprijs van 5.000 euro dankzij HLN
Volgende week zaterdag gaat in Turijn de Ronde van Italië van start. In de eerste grote ronde van het seizoen strijden de renners om de felbegeerde roze trui. Met de Gouden Giro kan jij bewijzen dat je de strafste ploegleider bent en prachtige (geld)prijzen winnen dankzij HLN. Deelnemen is dus de boodschap! -
9
Miljarden cicaden kruipen binnenkort tegelijkertijd uit Amerikaanse grond: “Dit zie je maar 1 keer om de 221 jaar”
De Verenigde Staten maken zich op voor een uniek en vooral overdovend spektakel. Want volgende maand kruipen er miljarden insecten tegelijkertijd uit de grond. Ze behoren tot het geslacht Magicicada, dat zijn cicaden die voorkomen in het oosten van het land. Wat deze dieren zo bijzonder maakt is hun levenscyclus die 13 of 17 jaar duurt afhankelijk van de soort. Dit jaar vallen die twee samen. Dat gebeurt slechts om de 221 jaar. De laatste keer was in 1803, de volgende keer pas in ... 2245. -
-
Hubble maakt unieke close-up van oeroud sterrenstelsel
-
Astronomie
Astronomen ontdekken voor de eerste keer ooit middelzwaar zwart gat
Wetenschappers hebben een tot nog toe onbekend massief zwart gat ontdekt nabij het centrum van de melkweg. Het zwarte gat is 100.000 keer groter dan de zon en is het eerste 'middelzware' zwarte gat ooit waargenomen. -
Doorbraak in Alzheimeronderzoek: nieuw mechanisme ontdekt in vroeg stadium
Onderzoekers van het VIB-KU Leuven Center for Brain & Disease Research hebben een nieuw mechanisme ontrafeld dat een rol speelt in een vroeg stadium van de ziekte Alzheimer. Dat meldt Stichting Alzheimer Onderzoek, die de studie financierde. De bevindingen zouden kunnen leiden tot een betere behandeling van Alzheimer. -
PREMIUM
HLN SKIWEERBERICHT. Wat mogen we verwachten in het paasweekend? “Grote verschillen in noorden en zuiden van de Alpen
-
Sterrenkunde
Zwarte gaten kunnen geboorte van nieuwe sterren voorkomen
-
Jobat
Ontslag gekregen of genomen: op welke werkloosheidsuitkering kan je dan rekenen?
Er komen heel wat formaliteiten bij kijken als je werkgever je ‘laat gaan’. Eén van de belangrijkste, waarvoor je ook zelf de nodige stappen dient te ondernemen, is de werkloosheidsuitkering. Terwijl je zoekt naar een nieuwe job – intensief én tijdrovend – zorgt deze vergoeding ervoor dat je niet zonder een inkomen komt te zitten. Maar wanneer heb je er recht op als bediende, en hoeveel bedraagt die uitkering? Jobat.be zoekt het uit. -
PREMIUM
Warmt het klimaat echt veel sneller op dan verwacht?
2023 was wereldwijd het warmste jaar ooit gemeten, met een afwijking van 1,48°C ten opzichte van het pre-industrieel gemiddelde. Voor veel mensen zijn de onverwacht hoge temperaturen een teken dat de opwarming van de aarde sneller gaat dan voorspeld. Maar klopt dat wel? Zijn de klimaatmodellen te conservatief in hun voorspellingen van opwarming, en wat betekent dit voor de toekomst? -
178
Daar is het zomeruur weer: wat betekent dat juist en wanneer schakelen we over?
61 reacties
Resterende karakters 500
Log in en reageerbert gorissen
Leo Duym
John Smith
Carlo Verstappen
Leo Duym