Alabama verloren, en wel meer ook
De speciale senaatsverkiezing in de Amerikaanse staat Alabama is verrassend gewonnen door de Democraat Doug Jones. De verliezers zijn de Republikeinse kandidaat Roy Moore, president Donald Trump en zijn grote strateeg achter de schermen, Steve Bannon.
Daarmee is de populistische revolutie in Amerika, door Breitbart-leider Bannon aangevoeld en vorig jaar door Trump uitgevoerd, voorlopig tot stilstand gekomen. En dat in een van de meest conservatieve staten van Amerika, waar 25 jaar geleden voor het laatst een Democraat tot senator werd gekozen, Richard Shelby (die zich later tot Republikein bekeerde).
Het meest directe effect van de Democratische overwinning is dat de Republikeinse meerderheid in de Senaat slinkt tot twee zetels (51-49). Twee Republikeinse dissidenten zijn voldoende om wetgeving tegen te houden, wat regeren voor Trump lastiger zal maken. Ook krijgen de Democraten nu zicht op een meerderheid, als ze tijdens de senaatsverkiezingen in november volgend jaar twee staten kunnen afpakken van de Republikeinen (maar dan moeten ze hun eigen zetels wel houden).
De speciale verkiezing in Alabama was nodig omdat een van de twee senatoren, Jeff Sessions, onder Trump minister van Justitie was geworden. De verkiezing werd interessant toen de christelijke outsider Roy Moore de Republikeinse voorverkiezingen won, waardoor de Democraten ineens een kansje leken te maken. Zeker toen de Washington Post onthulde dat Moore als dertiger achter tienermeisjes aan had gezeten.
Trump-fluisteraar
Dat lijkt hem de kop te hebben gekost. De opkomst onder Republikeinse kiezers was veel lager dan tijdens de presidentsverkiezingen vorig jaar. Bovendien ging een klein maar significant deel van de stemmen (1,7 procent) naar namen die kiezers zelf mogen opgeven als ze niets van hun gading vinden. Het verschil tussen Jones en Moore was 1,5 procentpunt. Trump won Alabama vorig jaar met 28 procentpunten verschil van Clinton.
De indirecte effecten van Moores verlies wegen misschien zwaarder. Trump schaarde zich twee weken geleden achter Moore en maandag gaf Trump-fluisteraar Bannon een speech waarin hij het 'wonder' van Trump aan de vaak diepgelovige achterban van Moore uitlegde. Maar het drankje van het tovenaarsduo, dat in 2016 nog een onmogelijk geachte presidentschap opleverde, bleek niet krachtig genoeg meer in een van de meest conservatieve staten van Amerika.
Dat betekent dat het Republikeinse establishment nu de rug recht. Hoewel de partij de lijn van Trump volgde en veel senatoren Moore niet durfden af te vallen, halen zij nu hun gelijk: als de populistische revolutie van Bannon in Alabama tot een Democratische overwinning leidt, is dat geen goede strategie voor de verkiezingen van 2018.
Dat zal hard tegen hard gaan. Republikeins congresman Peter King uit New York probeerde Bannon gisteren op grond van zijn uiterlijk te diskwalificeren: "Hij ziet eruit als een verfomfaaide dronkenlap die per ongeluk het politieke podium opgestrompeld is. Dit is niet het type dat we nodig hebben in de politiek."
De politieke adviseur van Bannon, Andy Surabian, gaf de traditionele conservatieven de schuld van het verlies.
Het verlies van Moore hoeft niet te betekenen dat andere kandidaten van Bannon elders geen kans maken. Moore was een zwakke kandidaat, ook zonder de verhalen over zijn zoektocht naar tienermeisjes. In de laatste dagen van de campagne sprak hij nostalgisch over de slavernijtijd en hield hij vol homoseksualiteit onwettig te willen verklaren. Bij de fundamentalistische christenen ging dat erin als Gods woord, maar onder welgestelde Republikeinen viel dat niet goed; zij bleven thuis, vulden een alternatieve kandidaat in op het stemformulier of stemden zelfs op Jones.
De andere senator uit Alabama, ex-Democraat Shelby, gaf het voorbeeld: hij zei dat hij niet op Moore zou gaan stemmen.
Daarnaast was de grote opkomst onder zwarte Amerikanen noodzakelijk voor de overwinning van Jones, die in 2002 twee Ku-Klux-Klan-leden achter de tralies wist te krijgen. De zwarte stemmen waren doorslaggevend: van de zwarte vrouwen (18 procent van de kiezers) koos 97 procent voor de Democraat.
Opvallend was dat het Sweet Home Alabama-chauvinisme progressief werd vertaald. "Op een gegeven moment moeten we ophouden over te komen als idioten in de ogen van de rest van het land", zei oud-basketballer Charles Barkley, een zoon van Alabama, op campagne voor Jones.
Alabama heeft laten zien dat het morele elastiek van Trump en de Republikeinen niet oneindig kan worden opgerekt. "Wij hebben het land laten zien hoe we kunnen zijn", zei Jones in zijn overwinningstoespraak.