Meer geld voor wie grond verliest

Het parlementaire jaar begint zoals het is geëindigd: met kritiek op Vlaams minister van Omgeving Joke Schauvliege. "Haar aanpak van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (waarin de betonstop geconcretiseerd wordt, red.) is tragisch te noemen, want ze ondermijnt zelf het draagvlak", sneert N-VA'er Axel Ronse. Open Vld eist dat de minister haar omzendbrief over bouwgronden herschrijft.

Maar de CD&V-minister heeft niet stilgezeten deze zomer en pakt uit met instrumenten die het draagvlak bij de Vlaming moet vergroten om in stads- en dorpskernen te gaan wonen. "Elke dag verdwijnt er in Vlaanderen ongeveer zes hectare aan open ruimte. Iedereen die dat hoort, vindt het logisch dat er iets aan gedaan wordt", vertelt Joke Schauvliege. "Maar je moet de mensen duidelijk maken waarom we dat doen en tegelijk moet je respect tonen voor het eigendomsrecht van de Vlaming. Op die manier vergroot je het draagvlak voor een groener Vlaanderen."

Het is een van de lessen die ze trok uit de hele historie met de boskaart. Die zette heel wat bouwgrondeigenaars voor een voldongen feit, want van de ene dag op de andere kon hun grond niet meer worden bebouwd. De onrust leidde er uiteindelijk toe dat minister-president Geert Bourgeois (N-VA) de kaart op eigen houtje introk.

Planschade

Voor ze zich aan een nieuwe boskaart waagt, wil minister Schauvliege groen licht krijgen voor haar instrumentendecreet. Daarin voorziet ze nieuwe instrumenten om het niet meer aansnijden van bepaalde gebieden beter verteerbaar te maken. "En zonder die tools, kan ik niet werken", stelt ze scherp. "Het is een noodzakelijke horde die we moeten nemen voor een betonstop tegen 2040."

Schauvliege denkt aan een hogere planschade. Dat is de financiële vergoeding die je krijgt wanneer de overheid van je bouwgrond open ruimte wil maken. Vandaag ontvang je 80 procent van de prijs die je er ooit voor betaalde. Schauvliege wil die vergoeding optrekken tot 100 procent van de huidige waarde. "Een bouwgrond van tien jaar geleden is niet meer hetzelfde waard als vandaag. En draagvlak voor een groenere open ruimte krijg je alleen maar als je mensen financieel juist compenseert voor de verliezen die ze lijden."

Een bedrag wil Schauvliege nog niet op haar voorstel plakken. "We zijn nog bezig met de ramingen, maar dit zal uiteraard iets kosten. Tegelijk: doe je niets, dan betaal je sowieso de prijs, want het dichtslibben van onze wegen en het aanleggen van nutsleidingen kost ook flink wat aan de belastingbetaler."

Wie een voordelige transactie doet, zal daar meer voor betalen. Als je grond plotseling bouwgrond wordt, betaal je nu al een heffing op de meerwaarde. Die 'planbaten' trekt Schauvliege in haar decreet wat op.

Grond ruilen

Tegelijk maakt de CD&V-minister het mogelijk gronden en de ontwikkelingsrechten ervan te ruilen. Vandaag kunnen landbouwers al gronden ruilen via de Vlaamse grondenbank. "Maar ook huiseigenaars moeten hun bouwgrond op het platteland kunnen inwisselen tegen een perceel dichter bij de stad. Of een projectontwikkelaar kan zijn ontwikkelingsrecht voor een perceel op het platteland ruilen voor bijvoorbeeld een extra verdieping van zijn bouwproject in de stad."

Of zij wel vragende partij zijn? "Wees gerust, ook de projectontwikkelaars voelen dat bepaalde gebieden slecht gelegen zijn om nog grote projecten op neer te zetten en dat ze hun voordeel doen met een ruil."

Schauvliege werkt ook aan een 'green deal' met de architecten, de Confederatie Bouw, de projectontwikkelaars, de gemeenten... Ook vanuit de departementen Wonen en Financiën kunnen er duwtjes worden gegeven. "Ik zie wel heil in het belonen van gemeenten die hun open ruimte behouden. Of in het fiscaal stimuleren van Vlamingen die in dorps -en stadskernen gaan wonen. Het voorstel van mijn collega Bart Tommelein (Open Vld) om via een fiscale stimulans leegstaande winkelpanden om te vormen tot een woning is een goede aanzet."