Afkicken van goedkoop geld
De voorzitter van de Europese Centrale Bank, Mario Draghi, heeft toelichting gegeven over hoe de ECB de geldkraan gaat dichtdraaien. Wat zullen daarvan de gevolgen zijn, en wat betekent dat voor u?
1 Wat heeft de ECB beslist?
In januari 2015 besliste de ECB om massaal schuldobligaties op te kopen om de economie uit het slop te halen, de inflatie aan te wakkeren en de werkloosheid terug te dringen. Na 32 maanden monetair experiment staat de rente op nul procent, en werden 2.165.000.000.000 euro's (2.165 miljard euro) in de economie gepompt. Het gevolg: de Europese economie draait op de meeste plaatsen als een molentje en de werkloosheid is fors afgenomen. De inflatie is nog niet echt op peil, maar een daling van het prijsniveau (deflatie) is ver weg. Het is dus de hoogste tijd om de geldgeest weer in zijn fles te stoppen, en het uitgestrooide geld weer in te zamelen. 'Tapering' heet dat in bankjargon.
2 Hoe zal dat eruitzien?
Zoals enigszins verwacht, kondigde Draghi aan dat de ECB het bedrag aan maandelijkse obligatieaankopen vanaf januari zal halveren van 60 miljard tot zo'n 30 miljard euro. Tegelijk met die forse inkrimping verlengt de ECB het aankoopprogramma met negen maanden, tot september van 2018. Dat geeft het voordeel van de duidelijkheid, zodat de financiële markten zich kunnen opmaken voor een nieuw tijdperk.
3 Wat zijn de gevolgen voor u als spaarder?
De centrale bank bepaalt door haar beleid de kortetermijnrente. Daarmee stuurt ze het tarief waartegen de 'gewone' banken geld bij haar kunnen lenen. En dat rentebeleid is mee bepalend voor bijvoorbeeld de rente op uw spaarboekje. Belangrijk om weten nu is dat een verhoging van die beleidsrente er nog niet meteen inzit. Wat betekent dat uw spaarrente nog wel enige tijd zo historisch laag blijft. Verwacht wordt dat wellicht pas in de eerste helft van 2019 een eerste keer het rentebeleid zal aangescherpt worden, waardoor de kortetermijnrente naar omhoog gaat.
4 En wat als u geld wil lenen?
Anders dan bij uw spaarboekje is voor leningen niet de kortetermijnrente bepalend, wel de langetermijnrente. Dat is de rente bij leningen met looptijden langer dan een jaar. Denk aan hypothecaire leningen of (overheids)obligaties. Dat geld wordt langdurig vastgezet of uitgeleend, waardoor er ook een andere vergoeding tegenover staat. De ECB heeft daar minder impact, dat is het marktspel van vraag en aanbod. Maar de markten volgen uiteraard wel het beleid. De verwachtingen zijn dat door het afbouwen van het stimulusbeleid door de ECB de langetermijnrente zal stijgen. Hoeveel en hoe snel is nu nog niet duidelijk, maar voor ons land wordt verwacht dat de tienjaarsrente zal opveren van de huidige 0,7 procent naar zo'n 1,2 procent. Dat betekent dat bijvoorbeeld hypothecaire kredieten (woonleningen) iets duurder zullen worden, wellicht in de loop van volgend jaar. De rente op termijnrekeningen of kasbons, die gekoppeld zijn aan die langetermijnrente, gaan (licht) stijgen, en aantrekkelijker spaarformules worden.
5 Wat betekent dat allemaal voor de economie?
In het ideale scenario zal dit de economische heropleving en de bijhorende daling van de werkloosheid niet aantasten. Integendeel, als de economie zo duurzaam en stevig is als gedacht, zou het kunnen leiden tot een snellere stijging van de lonen en meer inflatie. Dat zal alles wellicht ook een impact hebben op bijvoorbeeld de vastgoedprijzen. Normaal zouden deze wat begin temperen, een keertje de rente gaat stijgen. Maar door de goede economische vooruitzichten, meer jobs en stijgende loonverwachtingen zal dat effect minder spelen. Waardoor de prijzen minstens stabiel zullen blijven, of zelfs nog wat kunnen toenemen.
6 Kan het experiment verkeerd uitdraaien?
De ECB beseft ook wel dat ze heel omzichtig tewerk moet gaan, en niet in een keer aan de renteknoppen mag draaien. Dergelijke aanpak zou nefast zijn voor de financiële markten, de eurokoers en dus ook uw en mijn portemonnee. De ECB heeft iedereen verslaafd gemaakt aan goedkoop geld. We vinden als consument een hypotheek tegen 2 tot 3 procent rente normaal. Terwijl in de jaren 80 zo'n hypotheekrente tot 10 procent kon lopen. Ook de overheden moeten hun overheidsschuld op orde weten te houden. Het vergt dus enige voorzichtigheid om dat massale geldbeleid om te turnen. Net omdat het nooit eerder is gedaan.