EU beschermt boeren tegen supermarkten
De Europese Commissie kiest de zijde van de landbouwers in hun machtsstrijd tegen de supermarkten. Europees Commissaris Phil Hogan wil via een aantal wetten de macht van de retailers inperken. De Boerenbond toont zich tevreden, maar sceptisch.
En de boer, hij ploegde voort. Jarenlang al klinkt de klacht dat de landbouwers onvoldoende geld krijgen voor hun producten. Aan de andere kant van de keten zitten machtige conglomeraten. Zij bepalen de spelregels en vooral: de prijzen. Wie het spel niet meespeelt, vangt bot.
Landbouworganisaties staan al langer aan de klaagmuur om dit machtsspel te stoppen. Hun belangrijkste vraag is dat de Europese Commissie zogenaamde oneerlijke handelspraktijken, zoals te late betalingen door supermarkten of het misbruik van wurgcontracten, via wetgeving aan banden legt.
Tot nog toe stelde de Commissie zich op als een eerder neutrale makelaar in de complexiteit van de voedselketen. Maar daar komt verandering in. Europees Commissaris voor Landbouw, de Ier Phil Hogan, dropte eind vorige week een bommetje. "De grote supermarkten gedragen zich als supermachten, door het dubbele effect van de toegenomen globalisatie én van het hoge niveau van marktconcentraties binnen Europa", klonk het. "Dit geeft hen een onevenredig voordeel ten opzichte van de primaire producenten. Maar zonder de producenten is er geen sprake van een voedselketen. Het is dus maar logisch dat ze een faire prijs krijgen voor hun producten."
Het is een feit dat grote concerns als Tesco, Sainsbury's en Asda samen 60 procent van de Britse supermarktsector beheersen. In Frankrijk hebben Carrefour, E.Leclerc en Intermarché meer dan 55 procent in handen. In ons land bezitten de toppers Delhaize, Colruyt en Carrefour ook de meerderheid van de markt.
Ook hier klinkt de klacht door dat landbouwers hun producten niet tegen aanvaardbare prijzen kunnen slijten, wegens de prijseisen van de supermarkten. "Eerst hebben ze de boeren het mes op de keel gezet om zo goedkoop mogelijk te leveren", schetst woordvoerder van de Boerenbond Anne-Marie Vangeenberghe. "Met datzelfde mes hebben ze zichzelf in de vinger gesneden, want de concurrentie tussen de verschillende supermarkten draait alleen nog maar om de prijs."
Neil McMillan, directeur bij EuroCommerce - zeg maar de lobby van de supermarkten - countert dat. Hij zegt dat het een populair verhaal is dat de landbouwers graag vertellen. "Maar het klopt niet. De supermarkten moeten op hun beurt onderhandelingen voeren met concerns als Nestlé of Unilever. Dat zijn de echte machthebbers." En zo wijst iedereen naar elkaar.
De hele voedselketen
De aanklacht van Europees Commissaris Hogan is het voorlopige hoogtepunt van een traject dat vorig jaar in gang is gezet. Onder zijn voogdij moest een heuse taskforce, onder leiding van Cees Veerman, voormalig Nederlands minister van Landbouw, een onderzoek voeren naar de hele voedselketen. Met de uitkomsten van die taskforce wil Hogan de lijnen uitzetten voor een landbouwbeleid tegen 2020. Met dus meer evenwicht in de gespannen verhoudingen tussen de verschillende spelers in die keten.
Pieter Verhelst, die voor de Boerenbond het Europese beleid volgt, toont zich tevreden met de stappen van Hogan. Maar tegelijk klinkt er enige scepsis door. "Wat Hogan doet, is een beetje het conflict voeden dat er bestaat tussen de producenten en de retailers. Terwijl er binnen de sector veel meer bereikt kan worden door een echt ketenoverleg. Met alle betrokkenen aan tafel gaan zitten om duidelijke handelspraktijken op te stellen. Vergelijk het met de CAO-onderhandelingen bij de sociale partners. Met dergelijke krijtlijnen kun je veel bereiken."