'Maak nu al wettelijk kader voor zelfrijdende wagen'

Net voor de jaarwisseling liet Vlaams minister van Innovatie Philippe Muyters (N-VA) weten dat hij 3 miljoen euro uittrekt voor een test met zelfrijdende wagens op een deel van de Antwerpse ring. De Vlaamse regering wil nagaan of autonome voertuigen ook op drukke trajecten en in snel veranderende omstandigheden hun weg vinden.

Een initiatief dat bij mobiliteitsexpert Pieter Morlion enkele vragen oproept. Hij ondervindt in het verkeerscentrum van Gent aan den lijve hoe nieuwe technologie en data het beleid telkens uitdagen.

Morlion ziet in de zelfrijdende auto een belangrijke katalysator voor de oplossing van onze mobiliteitsellende. Al is er een belangrijke voorwaarde: "We mogen de zelfrijdende auto niet enkel vanuit de technologie bekijken, maar ook vanuit maatschappelijke hoek. Wat willen we ermee bereiken?"

We moeten met andere woorden kritisch zijn.

"We mogen de fouten die we in het verleden gemaakt hebben met wagens op fossiele brandstoffen niet herhalen. Eind negentiende eeuw zaten steden met een immens probleem: paardenmobiliteit. Paarden zorgden niet alleen voor stank, gekmakend gekletter van hoeven, vallende paarden, maar ook voor tonnen uitwerpselen en ziektes die zich sneller verspreidden. Tot mannen als Karl Benz en Henry Ford met de automobiel op de proppen kwamen. Die was duurzamer voor zijn onmiddellijke omgeving, een pak veiliger en kon grotere afstanden afleggen.

"Overheden waren zo opgetogen met die nieuwe technologie dat ze niet kritisch nadachten over de mogelijke negatieve gevolgen als iedereen zich massaal zo'n automobiel zou aanschaffen. En daar voelen we vandaag nog steeds de gevolgen van: denk aan de uren, weken en maanden van ons leven die we in de file doorbrengen, de betonnen viaducten die onze steden doorkruisen of de 1,3 miljoen mensen die omkomen in verkeersongevallen."

U vreest dat ook de zelfrijdende wagen niet per se onze mobiliteitsproblemen zal oplossen als we er niet slim mee omgaan.

"In Lissabon heeft de National Association of City Transportation Officials een simulatie gemaakt. Ze hebben het hele verkeer in en rond de stad in kaart gebracht en een oefening gemaakt over wat de impact zou zijn, mochten alle verplaatsingen met zelfrijdende auto's gebeuren. Daaruit bleek dat je maar 10 procent van de vloot nodig had om alle verplaatsingen te dekken. Op zich niet gek als je weet dat een auto gemiddeld 22,8 uur per dag stilstaat.

"Maar paradoxaal wordt er in die simulatie door die 10 procent auto's ook veel meer kilometers gereden. Een vervelend neveneffect, want die zelfrijdende wagens moeten van opdracht naar opdracht rijden. Dat zijn zaken waar je best op voorhand over nadenkt vooraleer er plots tienduizenden mensen met een autonoom voertuig rondrijden."

"Zelfrijdende voertuigen perfectioneren is een zaak van ingenieurs, maar het is de taak van onze wetgevers om de technologiesector en de autolobby uit te dagen om zo de potentiële voordelen van autonome voertuigen te maximaliseren en de mogelijke schadelijke gevolgen tot een minimum te beperken."

Hoe kunnen we dat realiseren volgens u?

"Ik stel voor om de zelfrijdende wagen als een totaal nieuwe categorie voertuig te benaderen. Daar horen specifieke rechten en plichten bij.

"Zo is het mogelijk om binnen de tijdspanne van een of twee generaties komaf te maken met fossiele brandstoffen in het verkeer. We zouden kunnen verbieden dat zelfrijdende voertuigen op Belgische wegen op fossiele brandstoffen rijden.

"Bovendien zouden we onszelf kunnen voornemen om zelfrijdende voertuigen zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Uit studies blijkt dat autonome technologie het totaal aantal wagens met 90 procent doet dalen, op voorwaarde dat auto's gedeeld worden. Kijk naar het voorbeeld uit Lissabon, waar er meer kilometers gereden worden. Het wordt dus cruciaal om autodelen aan te moedigen en privébezit én -gebruik van zelfrijdende auto's te ontraden. Anders staat iedereen binnenkort in zelfrijdende files."

En denkt u dat de geesten daar rijp voor zijn?

"Daarom deze oproep. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om die mentaliteitswijziging faciliteren door een intelligent beleid te voeren. Als de minister in 2019 zelfrijdende auto's wil op de Antwerpse ring, lijkt het me logisch dat er tegen dan een visie is op de maatschappelijke verantwoordelijkheid die komt kijken bij dat soort van verplaatsingen. We krijgen de komende jaren een historische kans om de maatschappelijke kost van mobiliteit aan te pakken. Die bedraagt voor elke Belg - ook zij die geen wagen hebben - 1.900 euro per jaar.

"Het is het moment om de kost van wagens te verhalen op de gebruiker. Vandaag gebeurt identificatie nog via de nummerplaat, maar met zelfrijdende auto's kan dat op persoonlijk niveau. Je zal perfect kunnen achterhalen wie, wanneer, welke verplaatsing heeft gemaakt. Zo kun je veel efficiënter belonen of ontmoedigen. Een heffing per gereden kilometer is dan perfect mogelijk, evenals het toekennen van meer rechten aan ouderen of bewoners.

"Dat impliceert een gigantische som die vrijkomt om te investeren in, bijvoorbeeld, voor elke inwoner een basispakket aan gratis vervoerskilometers die gebruikt kunnen worden op trein, bus, deelfiets, taxi en op termijn zelfrijdende wagen."

*Pieter Morlion doet deze oproep in eigen naam, niet in naam van zijn werkgever.