A MAN'S WORLD

Vandaag spelen de VS tegen Zweden en Australië tegen Nigeria. Op het wereldkampioenschap voetbal. Vrouwenvoetbal. In Canada. U had er wellicht nog niet over gehoord en niet alleen omdat wij niet meedoen. Vreemd, want dit lijkt in alles op het WK voor mannen. Dezelfde landen, hetzelfde speelschema, het gras even groen en de spelers (m/v) spelen hetzelfde spel - of toch ongeveer. Er is zelfs een World Cup-finale, op zondag 5 juli, in het weekend dat de Tour begint.

Het prijzengeld dat onder de 24 vrouwenteams wordt verdeeld, is 850.000 euro. Een jaar geleden werd onder de 32 mannenteams nog 30 miljoen euro uitgedeeld. Op diezelfde 5de juli wordt de Wimbledon-mannenfinale gespeeld. Nergens kun je meer verdienen met één tenniswedstrijd als in de Londense voorstad. Voor de winnaar ligt 2,5 miljoen euro klaar. Een dag eerder waren de vrouwen aan de beurt. De winnares krijgt ook 2,5 miljoen euro.

De mantra luidt dan al snel: "Alle sporten zouden een voorbeeld moeten nemen aan tennis, waar mannen en vrouwen evenveel verdienen."

Evenveel, oh ja? Voor de verdiensten van atleten moeten we bij het Amerikaanse zakenblad Forbes zijn en dat rekent in dollars. Volgens Forbes was Novak Djokovic de best verdienende tennisspeler met 17,2 miljoen dollar aan prijzengeld in de laatste twaalf maanden. Serena Williams tikte 11,6 miljoen dollar bij elkaar. Maar prijzengeld is niet het belangrijkste inkomen in het tennis. Zo staat Djokovic bij Forbes op de dertiende plaats van de best betaalde sporters met 48,2 miljoen dollar. Serena Williams staat op plaats 47 met 24,6 miljoen dollar. Het verschil tussen hun prijzengeld en de totale inkomsten wordt bepaald door de commerciële contracten.

Williams staat trouwens niet als eerste vrouw genoteerd. Dat is al jaren op rij Maria Sjarapova, die 6,7 miljoen dollar aan prijzengeld verdiende en daarnaast nog eens 23 miljoen aan commerciële inkomsten opstreek, en zo haast 5 miljoen meer verdiende dan Williams, van wie ze sinds 2004 niet meer wist te winnen.

Het vermogen voor de 28-jarige Sjarapova wordt geschat op 170 miljoen dollar. Williams, vijf jaar ouder en als speelster een lichtjaar beter, zit aan 130 miljoen dollar. Anna Koernikova's fortuin wordt geschat op 50 miljoen dollar en die won geen enkel toernooi.

Het is iets te kort door de bocht om die verschillen te wijten aan de huidskleur van de vrouwen, want bij de mannen speelt huidskleur geen enkele rol in de verdiensten. Dus is er meer aan de hand: marktwaarde bijvoorbeeld.

BJ King en equal pay

De BBC peilde in oktober van vorig jaar en vond dat 35 sporten prijzengeld betaalden op mondiaal niveau; 25 sporten betaalden evenveel voor mannen als voor vrouwen. In twee sporten - paardenwedrennen en paardensport - was er gemengde competitie. Er is geen zinnig argument in te brengen tegen de eis dat vrouwen evenveel moeten verdienen als mannen op voorwaarde dat ze hetzelfde werk doen. Waarna de vraag moet worden gesteld of vrouwen in de topsport wel hetzelfde werk doen. Volgens de tennislegende Billy Jean King, die in 1973 de US Open verplichtte om vrouwen evenveel te betalen als mannen, was en is dat het geval.

Zij hekelde dat zij als winnares van Wimbledon 3.000 pond kreeg terwijl Stan Smith 5.000 pond kreeg. Nochtans is dat op het eerste gezicht en uit een puur economisch standpunt een te verdedigen verschil, want topsport is de ultieme meritocratie: je wordt betaald volgens je prestaties en vrouwen presteren in topsport op alle vlakken minder dan mannen.

Er zijn verschillende manieren om prestaties met elkaar te vergelijken. In tijd, ruimte en getallen bijvoorbeeld: iemand die onder de 10 seconden sprint, zal meer betaald worden dan iemand die onder de 11 seconden sprint. Of volgens de klassieke meetmethode: hoelang werk je? In de grandslamtoernooien worden vrouwen en mannen hetzelfde betaald, maar de vrouwen presteren op de tennisbaan doorgaans maar 60 procent van de werkuren van de mannen omdat de vrouwen in grand slams naar twee gewonnen sets spelen en de mannen naar drie.

De Fransman Gilles Simon, lid van de board van de tennisbond ATP, riep in 2012 dat equal pay onzin was omdat de mannen veel meer en harder moeten werken. Hij werd afgebrand als een misogyne, wereldvreemde onnozelaar. Er zijn overigens veel vrouwen te vinden voor wedstrijden naar drie gewonnen sets, maar de enige reden waarom het nog maar hoogst zelden is toegepast, is de gepercipieerde saaiheid van vrouwentennis.

Want als de twee vorige criteria niet volstaan, dan is er nog een derde: wat is de commerciële waarde van je sport(prestatie)? Kijken veel mensen naar je wedstrijd? Hoeveel tv-rechten worden er betaald? Hoe duur zijn de seats?

Gilles Simon haalde ook dat aan: "Het vrouwentoernooi van Rome had nog twintig toeschouwers en nu zijn er meer en is het leefbaar omdat ze met het mannentoernooi fuseerden."

Mannelijke buitenbeentjes

De marktwaarde van vrouwensport is beduidend lager dan die voor mannen. Men kan dit afdoen als een groot complot van onze patriarchale maatschappij, maar de realiteit is iets genuanceerder: in topsport geldt nu eenmaal de wet van sneller, hoger, sterker en daarom is vrouwensport vaak minder aantrekkelijk als kijkstuk dan de mannenversie. Ook vrouwelijke sportliefhebbers moeten dat toegeven, al zit er wel een zelfvervullende waarheid achter die premisse. Onbekend is onbemind ligt ook aan de basis van de afwijzing van vrouwensport door het grote publiek. Olympisch vrouwenvolleybal in de zaal is aantrekkelijker als spektakel dan mannenvolleybal vanwege de langere rally's, het lagere net en de beperkingen in explosieve kracht.

De fysieke en psychische verschillen tussen mannen en vrouwen zijn miniem en niet altijd eenduidig. Zelfs de omschrijving 'over het algemeen minder of meer... (kwaliteiten of hormonen bijvoorbeeld)' is niet van toepassing. Er zijn mannen die minder ruimtelijk inzicht hebben dan vrouwen. Er zijn wellicht ook sommige mannen te vinden met minder testosteron dan sommige vrouwen. Er zijn mannen die beter spellen dan vrouwen en er zijn vrouwen die beter lopen of fietsen dan mannen.

Maar 'over het algemeen' bestaat niet in topsport, die wondere wereld van buitenbeentjes, genetische freaks en supergetalenteerden die zich aan het uiteinde van de Gauss-curve bevinden. En daar, in die laatste promilles, zitten veel meer en soms zelfs maar alleen mannen met de specifieke kenmerken die in topsport het verschil maken tussen zwak, middelmaat, top en absolute top. Daarom is in 1900 ook de vrouwensport als aparte discipline op de Spelen geïntroduceerd.

Wie op de verschillen wijst, wordt gemakshalve meteen weggezet als stereotyperend. Even gordels vastklikken aub, samengevat komt het hier op neer: in de topsport kan de vrouw niks beter dan de man. Mannen hebben natuurlijk millennia lang de tijd gehad om de sport in te richten volgens de eigen capaciteiten, niet zelden gestuurd door de eigen specifieke mannelijke hormoonspiegel. Daarom is de maat der dingen in de topsport de man en dat zal nog wel enkele millennia zo blijven.

Zelfs in de gymnastiek of het kunstschaatsen, twee domeinen waarin de vrouw als publiekstrekker de mannen naar de kroon steekt, komt ze op ongelijke leggers niet in de buurt van de combinatie aan vluchtelementen van Epke Zonderland aan de rekstok, en op het ijs staat de eerste en laatste gelukte viervoudige Salchow (de makkelijkste quad) op naam van de Japanse Miki Ando in 2002. Sindsdien heeft geen vrouw het nog geprobeerd in een grote competitie, terwijl geen man nog zonder één of meer quads kan.

Ik hoor het u al zeggen: en de Chinese Zhang Shan dan? Die klopte inderdaad in de toen nog gemengde competitie kleischieten alle mannen in Barcelona in 1992, wat tegen de wetenschap in gaat, want mannen horen betere mikkers te zijn dan vrouwen. Het antwoord van het overwegend mannelijke bestuur van de internationale schietbond liet niet op zich wachten: vier jaar later schoten vrouwen en mannen apart.

Het Internationaal Olympisch Comité wil met alle geweld en soms tegen alle logica in evenveel vrouwen als mannen op de Olympische Spelen. De eerste vrouwelijke olympiër deed in 1900 aan tennis en golf. In 1928 was 10 procent van de deelnemers vrouw. Vandaag is dat 46 procent, wat de vreemde vaststelling oplevert dat het tot vijf keer makkelijker is voor een vrouw om een medaille te winnen op de Spelen dan voor een man, die tegen veel meer concurrentie moet opboksen. Of deze geforceerde promotie van de vrouwensport ook werkt, is niet duidelijk. Of het helpt voor de ontvoogding van de vrouw dat een Saudische halvefondloopster in een hidjab kansloos laatste wordt in de slechtste serie, is niet zo duidelijk.

De VS zijn er wel blij mee. Die doen sinds 1972 aan positieve discriminatie ten voordele van de studerende sportvrouw via de wet Title IX. Die bepaalde dat voor elke dollar die op de middelbare school en de universiteit naar mannensport ging, er ook een dollar naar vrouwensport moest gaan. Salarissen van de coaches in mannen- en vrouwensport moesten gelijk worden geschakeld.

De meest recente studie wijst uit dat de Amerikaanse vrouwelijke coaches op de colleges gemiddeld 60 procent verdienen van hun mannelijke collega's. Een lager salaris is verboden, maar wordt omzeild door commerciële boni toe te kennen, betaald door de sponsors van de scholen. Het enige directe resultaat van Title IX is te merken op de Olympische Spelen: met haast 60 procent vrouwenmedailles doet niemand beter dan de VS.

De doorbraak van de vrouwensport als kijksport kwam er niet. De NBA, de profsectie van het mannenbasketbal, heeft in 1997 voor het eerst een vrouwencompetitie ondersteund, de WNBA. De belangstelling is op zijn zachtst gezegd middelmatig, ondanks een spervuur aan acties en een lawine van gratis kaarten. Middelmatig geldt ook voor de salarissen: 72.000 dollar gemiddeld voor de vrouwen, net geen 5 miljoen voor de mannen. Met de helft van het salaris van Kobe Bryant zijn alle salarissen in de vrouwencompetitie betaald en dan is er zelfs nog wat over voor zakgeld.

Is de mannenversie dan zeventig keer meer waard dan de vrouwenversie? Dat valt nog te bezien, maar aangezien in de Amerikaanse sport salarissen altijd gelinkt zijn aan inkomsten, valt te vrezen dat de economische waarde inderdaad zeventig keer lager ligt.

Amusementsindustrie

Natuurlijk is het verschil tussen mannen en vrouwen in topsport erg groot en in sommige gevallen te groot, maar dat ligt dan vooral aan de overbetaling van de mannelijke toppers. Daar mag best een rem op komen, maar dat is een andere discussie. Sport is een amusementsindustrie en volgt de regels van de filmbusiness: de sterren worden overbetaald en de supporting cast moet het stellen met kruimels.

In de slipstream van de mannen kruipen en zeuren om meer geld, is dat het lot van de sportende vrouw? Columniste Kimberley Strassel in The Wall Street Journal kwalificeerde die strijd voor financiële ontvoogding ooit als een dom achterhoedegevecht. "Vrouwen zouden iets moeten beseffen: iemand zal die gelijkheid moeten betalen. Voor saaie sport vind je niet makkelijk geld en over het algemeen is vrouwensport saai."

Om de hoek schuilt een veel groter probleem, of hoe de ene ontvoogding de andere van de weg rijdt. De Raad van Europa keurde eerder dit jaar geslacht x goed. Iedereen moet vrij kunnen kiezen of hij/zij het vakje man, vrouw of x aankruist. In Duitsland is al sinds 2013 het derde (neutrale) geslacht aanvaard. Op de Spelen is er altijd gedoe over vrouwen met te veel mannelijke hormonen.

Dat vrouwen dus maar opletten, want als iedereen straks een beetje man en een beetje vrouw mag zijn, vervalt de klassieke opdeling mannen en vrouwen en krijgen we één categorie: de 100 meter sprint voor mensen. In een later stadium 'voor mensen puur natuur' én voor transhumanen die zich prothesen hebben laten aanmeten of zich genetisch hebben laten manipuleren. Dat zal in de topsport het einde betekenen van het exclusieve rijk van de vrouw, die geen wedstrijd meer zal winnen en geen cent meer zal verdienen.