Ontrafeld
De schilderijen van de vorige zaterdag overleden Raoul De Keyser (°1930) zijn van een dwarse schoonheid. Zijn werk is alleen in tegenstellingen te vatten: het is abstract en figuratief, ernstig en speels, zinnelijk en weerbarstig. Hij schilderde de anekdote weg en koos voor het avontuur van de verf.
APENVERDRIET
De zwarte takken zijn van de apenverdriet, een naaldboom die naast het raam van De Keysers atelier groeit. De boom heet zo omdat door de harde schubben op de stam apen er niet in kunnen klimmen. De Keyser gebruikte de apenverdriet voor het eerst in een serie sombere doeken uit 1982: toen was het een ontroerend eenvoudig, kalligrafisch boompje. Tien jaar later keert de apenverdriet terug als een picturaal motief: een netwerk van takken die lijken te zweven en het hele doek (80 bij 120 cm) inpalmen. De Keyser zet korte, zwarte streepjes met zijn penseel, meestal dwars op de groeirichting van de tak, zodat de indruk van stugheid wordt gewekt.
BLAUW
De drie blauwe vlakken zijn daarentegen in lange halen en bijna smeuïg geschilderd, hoewel de verf - zoals vaak bij De Keyser - dun opgebracht is. De penseelstreken zijn zichtbaar en door het blauw schemert hier en daar een tak door. Met die drie hemelsblauwe rechthoeken introduceert De Keyser een licht surrealistisch element, alsof flarden van de hemel in de boom hangen. Tegelijk heeft hij zijn schilderij binnenstebuiten gekeerd: de lichtblauwe hemel is geen achtergrond maar voorgrond geworden. De hemel is niet oneindig, maar in drie vlakken opgedeeld. Die benemen bovendien het zicht op de boom. Misschien zijn die drie rechthoeken wel schilderijtjes in het schilderij, en wil de schilder ons zeggen dat schilderijen geen vensters op de werkelijkheid zijn maar objecten op zich.
RAFELIG
Het lijkt erop dat De Keyser met zijn vod iets heeft willen wegvegen aan de bovenste rand van de middelste blauwe rechthoek. Ook de bovenranden van de andere rechthoeken zijn rafelig geschilderd. Dat soort sporen, geen slordigheden, liet hij graag na in de verf. Schilderen is en blijft mensenwerk.
TITEL
Het schilderij werd eerst tentoongesteld in de Kunsthalle van Bern en vervolgens in een Berlijnse galerie. Vandaar de titel. Raoul De Keyser maakte in totaal een serie van zeven schilderijen met soortgelijke titels. In Bern-Berlin dalend schilderde hij ook drie rechthoeken, maar die waren donker terwijl de achtergrond hemelsblauw was. Daar 'daalde' de rechtse rechthoek. De Keyser hield van ironie, tot in zijn titels toe.