Jürgen Mettepenningen en Joussef Souissi: Laat maar zichtbaar zijn waarvoor je staat
De stroom aan feiten en opinies omtrent thema's die gelieerd zijn aan levensbeschouwingen - vooral de islam - houdt niet op. Het is blijkbaar weer tijd voor een debat over de rol van levensbeschouwing in Vlaanderen, de plaats die levensbeschouwingen toekomt, hun belang en impact. Vooral enkele extremisten, die meningen uitdragen en gedragingen vertonen die door veel geloofsgenoten niet gedeeld worden, versterken de vraagstelling, al valt het te betreuren dat ze het debat domineren. Sommige opiniemakers nemen graag incidenten en ieder daaropvolgend debat omtrent levensbeschouwingen te baat om hun eigen visie nog eens in de verf te zetten. Getuige daarvan bijvoorbeeld collega Patrick Loobuyck, die vorige week in deze krant zijn afkeer herhaalde van geëngageerd levensbeschouwelijk onderricht op school. Terwijl het Vlaams Parlement anderhalve week geleden een resolutie stemt tot ondersteuning van een academische vorming omtrent islamitische godsdienstwetenschappen, stellen sommigen dus dat datzelfde parlement aan onze jeugd het vak geëngageerde levensbeschouwing zou ontnemen. Begrijpe wie begrijpen kan, maar het gaat over meer dan onderwijs.
Wat is de essentie van nagenoeg ieder debat omtrent levensbeschouwing? Het antwoord is kort: de vraag of - en zo ja ook hoe - voor levensbeschouwingen een publieke rol is weggelegd of niet. Jammer genoeg wordt die boeiende vraag verborgen onder een berg van reducties, vooroordelen en veralgemeningen, waardoor de stem van degenen die waardevolle zaken te zeggen hebben al te vaak geen tegenstem krijgt op hetzelfde niveau. In naam van (de berichtgeving over) enkele aanstootgevende feiten, krijgt het debat over de rol van levensbeschouwingen op het publieke forum zelf al snel een aanstootgevend karakter: onwetendheid, bevlogenheid, zelfbescherming en zelfprofilering treden dan op de voorgrond. Aan de eigenheid van de verschillende levensbeschouwingen wordt vaak voorbijgegaan. Je zou haast pleiten voor levensbeschouwelijke vorming op school, alleen al om een debat van aanvaardbaar niveau mogelijk te kunnen maken.
Wij pleiten voor een grotere rol van levensbeschouwingen op het publieke terrein. Laat maar zichtbaar zijn waarvoor je staat, zowel in publicaties en debatten als in kledij en andere vertolkingen. Onderwijs heeft een belangrijke bijdrage te leveren. Het is de plaats bij uitstek om - binnen en buiten de lessen levensbeschouwing - impulsen, opinies, ruimte en denkkaders mee te krijgen om een eigen mening te kunnen vormen en die met elkaar op een hoffelijke wijze te confronteren. Wie geëngageerde levensbeschouwing wil bannen uit het onderwijs, bant het meteen uit onze samenleving. Dat is pas een gevaar voor de maatschappij, die dan op een belangrijk domein haar kinderen en jongeren niet meer opvoedt en vormt, en zelfs niet aanzet tot correctie waar nodig.
'Tel je zegeningen'
Het stoort ons mateloos dat sommige mensen verschillende waardevolle zaken, zoals geëngageerd levensbeschouwelijk onderricht, overboord willen gooien op grond van diverse negatieve feiten. Samen met en naar aanleiding van die feiten, wordt dan de hele wereld van levensbeschouwingen in een slecht daglicht geplaatst. En dat terwijl er zo veel meer voordelen aan levensbeschouwingen zijn dan nadelen. Laat ons daar oog voor hebben, ook al haalt dat amper het nieuws. Wij denken bijvoorbeeld aan het samenbrengen van mensen, waardoor de cohesie van een samenleving versterkt wordt. Op dat vlak verwijzen we naar zowel de christenen als de moslims.
Laat ons voor de christenen de studie Tel je zegeningen van 2008 aanhalen, die "het maatschappelijk rendement van christelijke kerken in Rotterdam en hun bijdrage aan sociale cohesie" in kaart bracht. Bleek dat er in Rotterdam naar schatting 25.000 vrijwilligers actief zijn vanuit de 250 à 300 christelijke kerken die er gehuisvest zijn. Een derde van hen is allochtoon. Het rapport stelt: "door de inzet van de kerken bespaart de Rotterdamse samenleving als geheel jaarlijks tussen de 110 en 133 miljoen euro", waarbij het voor twee derde om psychosociale en maatschappelijke zorg en hulpverlening gaat. Dat kan inderdaad tellen.
En dan de islam. In het kader van het decreet Volksontwikkelingswerk zijn er honderden organisaties die opereren vanuit een islamitische ethiek die de culturele, educatieve en kunstzinnige participatie van moslimgezinnen in Vlaanderen bevordert. Het gebeurt in hun woonomgeving, op wijk-niveau. Voorts wordt al 15 jaar de Emancipatieprijs van de VOEM (Vereniging voor de Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims) uitgereikt. Telkens wordt een organisatie of persoon in de bloemetjes gezet voor de inzet voor de interlevensbeschouwelijke dialoog, en dit in bijzijn van beleidsmakers en religieuze gezagsdragers uit alle stromingen en filosofieën. Hoewel de media opvallen door hun afwezigheid, wijst dit onmiskenbaar op maatschappelijk engagement van moslims als moslims.
Waar sommigen pleiten voor levensbeschouwing buiten de publieke ruimte pleiten wij voor meer levensbeschouwing in de publieke ruimte. Wij zien liever waarvoor onze medemens staat, op de manier die hij verkiest binnen wat volgens onze rechtsregels geoorloofd is, dan dat wij het moeten vermoeden. En dat leer je het best reeds op school. Wil respect ook getuigen van moed, dan dien je open te staan voor de ander als ander, in plaats van je op voorhand af te sluiten van wat essentiële of existentiële elementen zijn voor hem. Dialoog, integratie en een multiculturele samenleving behelsen dat respect. Onderwijs speelt hierbij een essentiële rol, net zoals het cultuurleven. Maar meer nog: je mentaliteit.