'Deze weigering ruikt naar censuur'

De Antwerpse dichter en schrijver Herman De Coninck is vijftien jaar na zijn dood voor de tweede keer op korte tijd de inzet van een bits debat. Deze keer staat de essentie van zijn werk op het spel. En die wil weduwe Kristien Hemmerechts, schatbewaarder van zijn oeuvre, beschermen. Daarom zei ze neen tegen een uitvoering van het stuk 'Klaarlichte Nacht' op Vlaamse podia.

Een streep door de rekening van theatergezelschap Flint uit Amsterdam. Maar daar gaat het niet om, zegt artistiek leider en performer Felix Strategier. "Noch Kristien Hemmerechts, noch wij zijn op geld uit. Dat is de minste van onze beslommeringen. Poëzie is te kwetsbaar voor gewin."

De voorstelling, een muzikale bewerking met zang, cello, piano en accordeon van het werk van De Coninck, wordt deze maand in Amsterdam wegens succes herhaald. Muziek en letteren zijn het hart en het geraamte van het theatergezelschap, dat eerder het werk van Louis Paul Boon en Hugo Claus naar klank vertaalde. Strategier noemt De Coninck "een beetje een held. En zo hebben we hem ook benaderd. We wilden ons eigen standbeeld voor hem oprichten, op de bühne."

Volgens Nederlandse cultuurrecensenten zijn Strategier en zijn collega's daar met verve in geslaagd. "Er is geen mooiere manier om zijn nachtelijke, intieme gedichten ten gehore te brengen", schreef NRC Handelsblad in een viersterrenrecensie. "Een subtiele synthese van jazz en dichtkunst."

Daarmee is recensent Tim Sprangers, die in naam van de Volkskrant vier sterren gaf, het roerend eens. Hij kent het werk van De Coninck slechts oppervlakkig, zegt hij. "Ik weet wel dat deze voorstelling met veel liefde en toewijding is gemaakt, dat spat er vanaf. De Coninck is hier niet zo bekend, het lijkt mij belangrijk dat veel mensen zijn werk leren kennen."

Waarom mogen de Vlamingen niet zelf oordelen, vraagt Strategier zich af. Het is ieders recht om een voorstelling niet goed te vinden, zegt hij, "en zij heeft dat recht nog meer dan een ander". Maar een verbod, daar kan hij niet bij. "Ik weet dat ze ook juridisch in haar recht is: wie het dichtst bij de schrijver staat, mag verbieden. Dat ze dit nu voor het eerst doet, verbijstert mij. Een vrouw met een dergelijke status die zoiets doet, daar voel ik mij ongemakkelijk bij. Dit ruikt naar censuur."

Censuur, zegt Kristien Hemmerechts - wier boeken in naam van de persvrijheid voor een campagne van Amnesty International tijdelijk uit een paar bibliotheken zijn verwijderd - is het verbieden van meningen. "Als ze zouden zeggen dat Herman een slecht dichter was en ik vraag om die woorden in te trekken, dan spreken we over censuur. Het gaat hier niet over de vrijheid van meningsuiting, we spreken over auteursrecht", stelt Hemmerechts.

"We kunnen hier eindeloos over discussiëren. Ik weet dat deze mensen te goeder trouw hebben gehandeld, ik besef dat er mensen zijn die de voorstelling wel goed vonden. Maar toen ik de voorstelling voor het eerst zag, dacht ik bij mezelf: wat heb ik toch gedaan. Zijn poëzie was van poëzie ontdaan, ik had het gevoel dat ik iets slechts had gedaan voor het werk van Herman."

Waarom greep ze dan niet vroeger in, waarom gaf ze nog toestemming om een cd van de voorstelling uit te brengen. "Ik dacht dat ik niet meer terug kon. Via de uitgeverij hoorde ik later van wel. Ik heb gedaan wat Herman niet meer kan. Soms heb ik ook andere dingen aan mijn hoofd", zegt ze. Ik zit echt niet als een kloek op zijn werk, misschien moet ik de zaken in het vervolg wat beter in het oog houden."

Haar Herman is publiek bezit, zegt Hemmerechts, "en dat moet ik ook aanvaarden. In dit geval kan ik dat niet, dit is privé."