Liefde is... ook gevoelig aan kanker

Toen ze zeven jaar geleden borstkanker kreeg, had ze amper een kans op twee om te overleven. Actrice Inge Verhees (48) flapt het er terloops uit, terwijl haar dertienjarige zoon aan de andere kant van de keukentafel zit. "O, ik heb mijn kinderen altijd eerlijk verteld hoe het zat", verklaart ze. "Hoewel alle aandacht meestal naar de patiënt gaat, beleef je een kankerbehandeling namelijk met je hele gezin. Mensen vergeten dat vaak."

Verhees, moeder van vier, herinnert zich hoe ze na elke chemobehandeling enkele dagen buiten strijd was. "Dat was zwaar voor mijn echtgenoot, Rob, maar de buitenwereld zag hem alleen als 'de man van Inge met kanker'."

Verhees is geen alleenstaand geval. Voor de kankerdiagnose zorgt ongeveer twee derde van de vrouwen voor hun gezin, na de diagnose doet een derde van hen dat nog. Dat blijkt uit recent onderzoek waaraan 300 vrouwen en verzorgers uit negen Europese landen deelnamen. En de aangepaste taakverdeling die het onderzoek aanhaalt, zet relaties niet zelden onder druk. Of zoals psychologe Katleen Schiepers van de Stichting tegen Kanker het samenvat: "Na een kankerdiagnose kan het twee kanten uit. Of je gaat uit elkaar, of je groeit terug dichter naar elkaar toe."

Een kort lachje weerklinkt aan Verhees' keukentafel. "Dat vroegen mensen ons ook, of we elkaar hadden teruggevonden door de kanker. Wel, Rob en ik zijn ondertussen 23 jaar samen. Wij hadden die kanker echt niet nodig om te weten dat we elkaar gelukkig maken."

Vluchten

Toch maakte Verhees ondertussen een theatervoorstelling, Amazone, over hoe moeilijk het is om een relatie met kankerbestrijding te combineren.

Het zijn namelijk niet alleen de praktische beslommeringen die liefde soms in de weg staan als ook kanker zich plots met het spel bemoeit. Partners kunnen soms moeilijk omgaan met hun onmacht, patiënten hebben soms de reflex te weinig over hun situatie te praten omdat ze de ander niet nog meer willen belasten. En terwijl de ene vrouw de amputatie van een zieke borst misschien opgelucht bekijkt als de start van een nieuw hoofdstuk, heeft de andere eerder het gevoel dat niet alleen een deel van haar lichaam, maar ook een stuk van haar identiteit werd weggenomen.

Radiologe Sofie De Vuysere (44) herkent het allemaal, uit de periode dat ze zelf tegen borstkanker vocht. "Ook de angst om je partner te verliezen of om zelf te sterven, maakt dat koppels het soms lastig hebben", weet De Vuysere. Haar eigen relatie liep zo'n tien jaar geleden op de klippen, kort nadat ze haar laatste chemo kreeg. "Ik heb het gevoel dat mijn partner vond dat hij het niet kon maken om me in de steek te laten tijdens de behandeling. Terwijl ik ook daarna nog lang moest herstellen."

Het komt volgens de Stichting tegen Kanker wel vaker voor dat familieleden de behandelingsperiode als de moeilijkste maanden ervaren. Patiënten schakelen dan eerder over op overlevingsmodus. Bovendien dienen de ziekenhuisbezoeken voor hen ook als een soort van houvast. Pas als die wegvallen en ze opnieuw hun vertrouwde leven moeten oppakken, komt voor patiënten vaak de echte schok.

Toch neemt De Vuysere het haar ex-partner niet kwalijk dat hij op dat moment hun relatie afbrak. "Natuurlijk was ik heel teleurgesteld toen mijn partner vertrok, ik wilde dat hij me bleef steunen. Maar ik begreep het wel. Als ik zelf had gekund, was ik waarschijnlijk ook liever voor die kanker gevlucht."

Inge Verhees schudt het hoofd. Nee, zij had het niet begrepen als de kanker haar echtgenoot had weggejaagd. "Ik ben nog altijd dezelfde, hoor. Alleen met 187 gram minder", lacht ze. "Zoveel weegt mijn borstprothese." Verhees wil toch niet flauw doen. Die 187 gram maakte ook in haar relatie even een wereld van verschil. "We moesten samen echt zoeken hoe we met mijn nieuwe lichaam moesten omgaan."

Vooral de vrouwen zelf hebben het na een kankerbehandeling moeilijk om opnieuw aan hun lichaam te wennen. Eerst omdat het fragiel wordt door de chemotherapie, daarna omdat het er anders uitziet dan hoe zij het kenden. Daardoor valt ook hun nood aan seks soms weg. Maar Verhees was een uitzondering. "Ik wilde net heel graag vrijen, er was al zoveel andere ellende." Alleen bleek dat voor haar echtgenoot niet zo vanzelfsprekend.

"Rob vroeg me bijvoorbeeld om met een japon te vrijen, zodat hij niet moest kijken naar de kale plek waar voorheen mijn borst zat. Ik begreep zijn vraag wel, maar ik vond het zo vernederend dat ik me moest verstoppen", vertelt Verhees. Zij en haar echtgenoot gingen daarom op zoek naar andere manieren om hun seksleven opnieuw op de rails te krijgen. "Door veel geduld met elkaar te hebben, veel te praten en te lachen, pikten we ons seksleven terug op waar we waren gestopt. Maar we moesten zelf ontdekken wat werkt, want er zijn maar weinig mensen waar je bij terechtkunt om het over dit onderwerp te hebben."

Hoewel enkele psychologen en seksuologen zich al in het thema specialiseerden, kunnen patiënten naar hun aanvoelen nog te weinig bij hun eigen dokter terecht om erover te praten.

"Er zijn inderdaad collega's die niet goed aanvoelen dat ze het onderwerp moeten aansnijden", geeft Simon Van Belle toe. Al is er volgens het diensthoofd medische oncologie aan het UZ Gent beterschap merkbaar. "Er gebeurt heel wat onderzoek naar hoe kanker een relatie beïnvloedt en ook in de opleidingen wordt er aandacht aan besteed. Bovendien praten nu al heel wat artsen met hun patiënten over het onderwerp."

Taboe

Het is niet de bedoeling om alle dokters te verketteren, stipt televisiemaker Phara de Aguirre aan. Zij sprak voor de televisiereportage Liefde in tijden van kanker met zeven vrouwen en twee mannen die kanker van dichtbij beleefden.

Maar ook daarvoor merkte ze al dat het onderwerp ook voor patiënten zelf vaak nog taboe is. "Toen ik zelf herstelde van borstkanker volgde ik bijvoorbeeld een informatiesessie over kanker en seksualiteit. Ik heb toen ook gezwegen. Het is gewoon niet evident om op zo'n moment toe te geven dat niet alles functioneert zoals je zou willen. Voor veel vrouwen voelt dat nog aan als falen."

Liefde in tijden van kanker, op 11 december om 14u03 en om 21u10 op Canvas.

Amazone gaat in première op 10 december in het auditorium van ziekenhuis Sint-Augustinus in Antwerpen en speelt op 30 januari in het Zuidpooltheater in Antwerpen. Daarna toert de voorstelling door het land. www.theateraardpaard.be