De Slag tussen de bomen 70 jaar later

16 december 1944, 4u00. In de Ardense bossen, van Elsenborn tot het Luxemburgse Diekirch, liggen 240.000 Duiste soldaten klaar om België binnen te vallen. Het is ijskoud, de mist hangt als een dikke soep tussen de dennenbomen. De spanning is te snijden. De drie Duitse legers hebben opdracht gekregen om de Amerikaanse troepen te overdonderen en bij wijze van Blitzkrieg naar Antwerpen door te stoten. Getuige de 19.000 stuks geschut en 970 tanks is het de nazi's menens. Operatie Wacht am Rhein zal zo meteen beginnen.

Tien kilometer verderop liggen zes Amerikaanse divisies, 75.000 man. Jonge gasten die naar de Ardennen gestuurd werden om opgeleid te worden of om uit te rusten van eerdere gevechten. Over een uur krijgen ze de schrik van hun leven.

Om 5u30 pünktlich begint de verschroeiende Duitse artilleriebarrage. Over een lengte van 136 kilometer staan sparren in brand, worden huizen verwoest, soldaten van de kaart geveegd. De Amerikanen worden in de eerste 48 uur compleet onder de voet gelopen. De Duitse SS- en Wehrmachtdivisies stoten door tot Stavelot, Vielsalm, Bastenaken.

Maar dan stokt de nazimachine. De weerstand van de Amerikanen is hevig en de Ardense bossen zijn moeilijker begaanbaar dan voorzien. Het is het startschot van een uitputtingsslag, bij -20° C.

Als de mist eind december optrekt, keren de kansen. De Amerikaanse jachtvliegtuigen kunnen weer opstijgen en er arriveren massale Amerikaanse troepenversterkingen. Er volgen nog hevige gevechten rond Bastogne, Vielsalm en La Roche en dorpen als Foy (remember Band of Brothers) en Recogne. Maar alles ist kaputt voor de Duitsers. Op 24 januari is de Slag om de Ardennen voorbij. Operatie Wacht am Rhein kruipt als een groot, bloedend beest terug over de Duitse grens...

De oorlog is nu 70 jaar voorbij, maar leeft bij velen nog altijd voort. In de laatste weken van december verzamelden oud-strijders zich nog eens voor een zoveelste herdenking. Re-enactors uit Polen en andere landen speelden de Slag na. Want die oorlog laat niemand los.

---

De jonge SS'ers waren ontketend. Mijn moeder heeft zelfs nog aan de oudere Wehrmachtsoldaten die bij ons op het gelijkvloers logeerden, gevraagd om die jongens te kalmeren. Maar er was geen houden aan, zo gestresseerd waren die. Ze behoorden tot de 2de SS-divisie Das Reich, dezelfde divisie die Oradour-sur-Glane heeft verwoest. Ze waren zo jong, amper 15, 16 jaar. Een vriend van mij uit Bastenaken heeft een gewonde SS'er nog om zijn moeder horen huilen.

De neven Alphonse Montfort (80) en Gilbert Sepult (79) uit Malempré verscholen zich tijdens de Slag om de Ardennen twaalf lange dagen in een kelder.

---

Waarom?

Waarom volgen 16-jarige Duitse jongens hun waanzinnige leider te vuur en te zwaard over besneeuwde heuvelruggen?

Waarom komen 20-jarige Dougs en Michaels uit Pennsylvania en Montana met parachutes uit de lucht gevallen om onze dennenbossen te verdedigen?

Waarom komen diezelfde jongens 70 jaar later terug om te luisteren naar speeches van Ardense burgervaders en een krakend Amerikaans volkslied uit de luidsprekers van de gemeentelijke muziekinstallatie van Vielsalm?

Waarom laat een oude Waalse boer een verdwaalde kogel decennialang in zijn lijf zitten, terwijl je die net zo goed kunt verwijderen?

Waarom spendeert een 44-jarige man uit Malempré de helft van zijn leven aan het verzamelen van oorlogsverhalen om daarmee naar scholen te trekken, in de hoop dat jongeren er iets van opsteken?

Waarom wroet zijn vriend uit Joubieval al jaren met zijn blote handen in de aarde, op zoek naar SS-koppelriemen en Amerikaanse snorrenkammetjes?

Waarom stapt een man uit New York dagelijks stipt om 16u30 naar de vlaggenmast van het Ardennes American Cemetery and Memorial in Neupré om op een leeg kerkhof te gaan salueren en de Amerikaanse vlag te strijken?

Waarom komt een boekhouder uit Parijs naar een onooglijk dorpje in de buurt van Bastenaken om daar acteur te zijn en gestalte te geven een voormalige Amerikaanse soldaat?

Waarom komen Poolse en Slowaakse mannen met Duitse Panthertanks, Kübelwagens en Wehrmachtuniformen naar de Ardennen gereden om oorlogje te spelen?

Sommigen om de loop van de geschiedenis te veranderen.

Anderen om mensen te behoeden voor fouten uit het verleden.

---

De oorlog nagespeeld

In de laatste weken van december was het verzamelen geblazen voor re-enactors uit Polen, Frankrijk, Slowakije... Allemaal kwamen ze naar de Ardennen om de slotfase van de Tweede Wereldoorlog na te spelen. 'Re-enactment is groot in Polen", zegt Piotr Owczarek, student geschiedenis. "We hebben tussen de 30.000 en 40.000 beoefenaars. En we doen alle tijdvakken: van de Middeleeuwen en het Napoleontische tijdperk tot de Tweede Wereldoorlog en de Wehrmacht. Het is voor ons een eer om naar Bastenaken te mogen komen."

---

Un très grand merci à Eddy Monfort en een grote dank aan Jan Hertoghs. Verder dank aan Patrick Brion van het Belgisch Leger, Jean-François van het Bulge Relics Museum, Sylvie van het 101st Airborne Museum, Gilles van het Musée de la Bataille des Ardennes en aan vrouw en kinderen, natuurlijk.

---

NASCHRIFT JELLE VERMEERSCH
'Dit is mijn grootvader Dries (91). Hij vocht in de Luftwaffe. Dat ik per se deze reportage wilde doen, heeft er zeker ook mee te maken dat ik al zo lang zijn keuze probeer te begrijpen.'

Bekijk deze reportage als interactieve longread
► www.demorgen.be