Mohamed Morsi, democratisch president of farao?
De Egyptische president Mohamed Morsi 'is goed op weg om een even grote dictator te worden als zijn voorganger'. De oppositie windt er geen doekjes om nu Morsi de grondwet heeft aangepast.
Mohamed Morsi, Egyptisch president nadat zijn voorganger Hosni Moebarak moest aftreden tijdens de Arabische lente, heeft de procureur-generaal ontslagen, een benoeming uit het tijdperk-Moebarak, nadat hij grondwetteljke amendementen ondertekende die hem daartoe de macht geven.
Heeft Morsi definitief alle macht naar zich toegetrokken?
Afgaand op de retoriek van kritische kranten en oppositieleiders is dat zeker zo. Oud-VN-bureaucraat Mohammed ElBaradei sprak van "een nieuwe farao". De krant Al Tahrir schreef: "De revolutie is over en de nieuwe dictator heeft haar vermoord." De bekende intellectueel Amr Hamzawy sprak van een "absolute presidentiële tirannie" en een "moordaanslag op de democratische overgang".
President Morsi van zijn kant deed zijn best zijn Constitutionele Verklaring te rechtvaardigen als noodzakelijk om de impasse waarin Egypte verkeert te doorbreken. Volgens zijn woordvoerder is de verruiming van de presidentiële bevoegdheden slechts tijdelijk, tot over enkele maanden een grondwet is opgesteld. Het decreet is "een poging de overgangspositie zo snel mogelijk af te ronden".
Hoe geloofwaardig is dat?
Helemaal onzinnig is het in ieder geval niet. In de nieuwe grondwet zal de president ongetwijfeld minder macht krijgen dan Morsi nu (tijdelijk) heeft. Bovendien zijn er in het voorjaar parlementsverkiezingen. Ook daarna moet Morsi een stap terug doen, aangezien het nieuwe parlement zijn plek zal opeisen. Het oude parlement, waarin islamisten de meerderheid hadden, werd in juni door de rechter ontbonden. Morsi trok in dat vacuüm de wetgevende macht aan zich.
Volgens de oppositie belichaamt Morsi nu de gehele trias politica. Door het vervangen van de eigenzinnige procureur-generaal Abdel Meguid Mahmoud (nog benoemd door Moebarak) en door al zijn eigen besluiten te vrijwaren van elke juridische beroepsmogelijkheid, heeft hij naast de uitvoerende macht en de wetgevende macht nu ook de rechtsprekende macht in handen, zo luidt de kritiek.
Maar dit alles kan met een nieuwe grondwet en een nieuw parlement weer veranderen, zoals de afgelopen 21 maanden in Egypte voortdurend alles in beweging was. Misschien dat de onafhankelijke krant Al-Masry Al-Youm de toestand het best samenvatte met de kop: 'Morsi, een tijdelijke dictator'.
Hoe verhoudt het besluit van Morsi zich tot de grondwet?
Dat is het probleem: Egypte zit tijdelijk min of meer zonder grondwet. De commissie die een nieuwe grondwet opstelt is een soort Poolse landdag. De linkse en liberale leden vinden dat de islamisten de zaak naar hun hand zetten. Vorige week stapten de seculieren en de christenen uit de commissie. Bovendien komt er nog een uitspraak van het constitutioneel hof, dat mogelijk zal bepalen dat de commissie onrechtmatig is. Dan begint het proces van voren af aan.
Morsi heeft nu bepaald dat de commissie hoe dan ook in stand blijft en twee maanden extra de tijd krijgt. Waarschijnlijk was een van zijn belangrijkste drijfveren de vrees dat het opstellen van een grondwet zich eindeloos gaat voortslepen. Dat zijn besluit de dominante positie van de islamisten bevestigt, is mooi meegenomen.
Wat doet het leger?
Het leger doet niets, het leger is terug in zijn hok. Na de revolutie was de legerjunta anderhalf jaar feitelijk de baas. De tango om de macht tussen militairen en gekozen politici kwam tot een hoogtepunt rond de verkiezing van Morsi in juni. Die beslechtte het pleit binnen een paar weken. Hij stuurde legerleider Tantawi met pensioen en verving hem door een gewilliger generaal. Het leger blijft een geduchte kracht, maar het kent nu zijn plaats.