De digitale revolutie en hoe ze te overleven

Zes maanden vroeg Tony Hall toen hij in april van dit jaar als directeur-generaal aan het hoofd van de Britse openbare omroep BBC kwam te staan. Tijd die de voormalig nieuwsdirecteur nodig had om zijn omroep opnieuw te leren kennen en zich in het veranderende medialandschap in te werken. Studiewerk dat uiteindelijk tot één conclusie leidde: de BBC moet zichzelf heruitvinden. En dat liever vandaag dan morgen.

De iPlayer, de bejubelde videospeler van de BBC, wordt de toegangspoort tot de programma's van de openbare omroep. Programma's opvragen, ze delen met anderen en ze bekijken op zowel je tv, je smartphone als je tablet, via Spotify of YouTube muziek opvragen die je tijdens een BBC-show hoorde of je eigen persoonlijke zendschema voor een avondje tv samenstellen: het moet binnenkort allemaal kunnen. "De komst van nieuwe technologie heeft onze relatie met de kijker veranderd. Aan ons om daar op in te spelen."

Digitale shift

Ook Lionel Barber, hoofdredacteur vanThe Financial Times, verrichtte de voorbije maanden wat studiewerk. Zijn conclusie was dezelfde. "Het oude krantenmodel, waarbij we tot diep in de nacht wijzigingen blijven doorvoeren in de hoop de papieren krant zo actueel mogelijk te houden, is dood", liet hij in een mail aan zijn redactie weten. De toekomst vanThe Financial Timesis digitaal. Vanaf midden volgend jaar rolt er daar nog slechts één algemene, vereenvoudigde krant van de persen. Nieuws heet van de naald valt van dan af enkel op een of ander beeldscherm te lezen.

De koerswijziging van journalistieke monumenten als de BBC enThe Financial Timesmaakt volgens Lut Vercruysse, directeur corporate strategie bij de VRT, één ding duidelijk. "De digitale shift is nu bezig. Er groeit momenteel een hele YouTube-generatie op die op een andere manier met media om gaat. We moeten daar als openbare omroep op inspelen." De multimediale aanpak van kinderzender Ketnet is daar volgens Vercruysse het perfecte voorbeeld van. Ketnet is niet alleen op tv aanwezig, de zender heeft ook een interactieve website en Ketnet-mascotte Kaatje kreeg een eigen app.

De Vlaamse Mediamaatschappij, moederbedrijf van VTM, 2BE en VTMKzoom, speelt ook in op de nieuwe context. "Het tv-kijken van de toekomst is eigenlijk vandaag al een feit", liet CEO Peter Bossaert bij de voorstelling van het televisienajaar weten. "We kijken al lang niet meer een hele avond met het hele gezin live én lineair naar dat ene televisietoestel in de woonkamer. We kijken almaar meer op ons eigen ritme, voor ons eigen scherm, waar we willen, wanneer we dat willen." Met Stievie, een app die het mogelijk maakt om programma's van alle grote Vlaamse zenders tot 36 uur na uitzending te herbekijken, willen Bossaert en co. daarop inspelen. Discussies over de uitzendrechten zorgen voor vertraging bij de lancering van die app, maar de VMMa wil Stievie nog voor het eind dit jaar voor het brede publiek beschikbaar maken.

Mensen willen betalen

Bij de SBS-zenders VIER en VIJF lanceerde men deze week meer.be, een website (en later dit jaar ook een app) waar kijkers programma's van die zenders kunnen herbekijken. "Een extra platform dat vooral jongere kijkers aan moet spreken", vertelt Nicolas Declercq, manager interactive media bij SBS. "Die zijn het immers gewoon om programma's te bekijken wanneer en waar zij dat willen." Het nieuwe platform kan de programma's van VIER en VIJF ook een breder publiek bezorgen. "Een programma alsDe ideale wereldbijvoorbeeld staat in het schema op een uur waarop veel potentiële kijkers nog niet voor hun tv zitten. Via meer.be kunnen zij het programma achteraf nog inhalen."

Maar niet alleen de Vlaamse televisiezenders bereiden zich voor op een digitale toekomst. "Digitaal is op dit moment absolute topprioriteit binnen ons bedrijf", zegt Caspar van Rhijn, directeur innovatie bij Corelio, uitgever vanDe StandaardenHet Nieuwsblad. "Bij alles wat we doen denken we steeds in functie van digitale toepassingen."

Over naar De Persgroep, uitgever van onder andereDe Morgenende Volkskrant. Ook daar staat digitaal met stip genoteerd op het prioriteitenlijstje. "Ik weet dat we bekendstaan als het bedrijf dat heel lang het bestaan van het internet heeft ontkend", zegt chief digital officer Jeroen Verkroost. "Maar dat had er vooral mee te maken dat er de voorbije tien jaar heel weinig geld te verdienen viel op dat internet. Pas de laatste drie jaar, met de opkomst van tablets en smartphones, is dat veranderd. Plots was het geen struikelblok meer om - kleine - bedragen te betalen voor de apps waar die toestellen op draaien. Dat opent ook voor ons nieuwe mogelijkheden. We hebben het gratis tijdperk op het internet uitgezeten, nu is de tijd rijp om te investeren in nieuwe toepassingen."

Concreet willen ze er bij De Persgroep voor zorgen dat de lezers van hun verschillende titels altijd en overal toegang hebben tot de content die hun krant hen biedt. "'s Morgens kan je in de papieren krant de wereld op je af laten komen", vertelt Verkroost. "Tijdens je middagpauze kijk je op je computer wat er in de wereld gaande is om dan om vijf uur, op weg naar huis, op het scherm van je smartphone of tablet nog eens hetzelfde te doen." Een model dat volgens Verkroost perfect aansluit bij deze tijd en waar gebruikers bovendien voor willen betalen. "Het succes van diensten als Spotify en Netflix, die hetzelfde gebruiksgemak bieden, bewijst dat. Mensen zijn tegenwoordig eerder bereid te betalen voor toegang dan voor bezit."

Eigen ecosysteem

Bij Corelio zitten ze op hetzelfde spoor. "Onze lezers op elk moment van de dag, op elke drager de meest relevante context aanbieden. Dat is waar het om draait", zegt Van Rhijn. Net daarom lanceerde Corelio eind april van dit jaar DS Avond, een avondversie vanDe Standaard. "Een poging om uit het keurslijf van de ochtendkrant te breken", zegt Van Rhijn. "We wilden om vijf uur 's avonds met een extra digitaal aanbod komen, maar dat mocht geen doorslag van de bestaande krant zijn. 's Avonds hebben mensen geen behoefte aan lange artikels, dan kom je beter met een iets lichter verteerbaar product."

Ondertussen wordt DS Avond volgens Van Rhijn dagelijks door ongeveer 15.000 mensen gedownload. "Een succes. En een initiatief dat we zeker willen uitbreiden."

Het komt er dus op aan de digitale trein niet te missen, maar tegelijk willen de Vlaamse zenders en kranten niet te hard van stapel lopen. Een gevolg van het heel specifieke Vlaamse medialandschap. "Koerswijzigingen, zoals die bij de BBC, voer je niet zomaar door", vertelt Vercruysse. "De Britse openbare omroep zag de kijkcijfers de voorbije jaren afkalven. Er moest dus wel iets gebeuren. Bij ons is de situatie anders. Wij hebben een heel eigen ecosysteem waarbij de drie grote zenders heel goed standhouden. Het lineair televisiekijken is nog lang niet dood. Dat blijkt ook uit de cijfers. De laatste voetbalmatch van de Rode Duivels was goed voor meer dan 1,5 miljoen kijkers. Dat blijft gigantisch."

Ook bij SBS hoeden ze zich voor te voortvarende digitale plannen. "Het lineair kijken blijft belangrijk", zegt Declercq. "Zeker voor de grotere zenders. Die pakken ook steeds vaker uit met grote liveprogramma's in een poging dat lineair kijken te promoten. Maar kleinere zenders zie ik op termijn naar eenon demand-model evolueren." En dat kan snel gaan, denkt Declercq. "Misschien is het binnen drie à vier jaar al zo ver. De evoluties volgen elkaar steeds sneller op en nieuwigheden raken steeds sneller ingeburgerd. Facebook bijvoorbeeld bereikte al na amper een paar maanden een miljardenpubliek."

De eigenheid van het Vlaamse medialandschap noopt ook de printwereld tot voorzichtigheid. "Eendigital first-aanpak zoalsThe Financial Timesdie nu introduceert is voor ons geen optie", legt Van Rhijn uit. "Daarvoor is het nog te vroeg. Kranten die zo'n koerswijziging doorvoeren zijn meestal al een hele hoop lezers verloren. Kiezen voor digitaal is dan een manier om die te recupereren. Maar de Vlaamse kranten doen het nog steeds bijzonder goed. Een te forse focus op digitaal kan de fundamenten van die sterke papieren kranten ondergraven. Dat is het laatste wat we willen."

Krant is niet dood

De Persgroep is evenmin van plan de papieren krant naar de prullenmand te verwijzen. "In het verleden was de schrik er altijd dat de digitale activiteiten ten koste zouden gaan van de papieren krant", vertelt Verkroost. "Ondertussen is duidelijk geworden dat je op digitale platformen andere dingen kunt en moet doen dan wat je de lezer op papier biedt. De papieren krant is een heel krachtig product dat wat mij betreft nog heel lang zal blijven bestaan. Maar het is een en-enverhaal. We moeten digitale initiatieven ontplooien om ook relevant te blijven voor jonge lezers, die het liever zonder papier doen."