VS en Rusland ruilen spionnen

‘Klassieke’ uitwisseling van gevangen spionnen moet verbeterde relaties veiligstellen

Kerngeleerde Igor Soetjagin werd volgens zijn advocate al overgebracht naar een gevangenis in Moskou en zal weldra naar de Oostenrijkse hoofdstad Wenen worden overgevlogen.

Het lijkt wel een James Bondscenario: vorige week raakte bekend dat in de buurt van Washington DC elf Russische spionnen waren gearresteerd. Al jarenlang voerden ze infiltratieoperaties uit bij Amerikaanse beleidsmakers. Ze leefden onder valse - Amerikaanse - namen en communiceerden met Rusland in onzichtbare letters. De meest tot de verbeelding sprekende van het groepje was ongetwijfeld de knappe Anna Chapman: qua looks en technieken de perfecte Bondgirl.

Nog voor de verdachten goed en wel voor een rechtbank verschenen, was al duidelijk geworden dat deze kwestie schadelijke gevolgen kon hebben voor de relaties tussen Washington en Moskou. Sinds de komst van president Obama waren die net aan de beterhand. Getuige daarvan de sussende tussenkomst van buitenlandminister Hillary Clinton: “We willen absoluut een nieuwe en positieve relatie met Rusland uitbouwen. Wij kijken naar de toekomst.”

Het is bovendien een publiek geheim dat Rusland er een erezaak van maakt om zijn opgepakte spionnen op een of andere manier terug naar huis te halen.

Dat alles verklaart waarom Rusland en de VS de jongste dagen in het grootste geheim een spionnenruil voorbereidden. Een aanslepend proces tegen de tien verdachten dat uitmondt in langdurige gevangenisstraffen moest blijkbaar koste wat kost vermeden worden. The New York Times meldde vorige week al dat er een “brede en snelle oplossing” zou komen voor deze zaak. Bedoeling zou zijn om de spionageverdachten een voor een uit te wisselen met CIA-spionnen die in Rusland vastzitten.

De eerste gedetineerde die van deze ruiloperatie zou kunnen genieten, is Igor Soetjagin, een Russische kerngeleerde die in 2004 tot 15 jaar gevangenis werd veroordeeld omdat hij gevoelige militaire informatie had doorgespeeld aan een Britse spookfirma van de CIA. Volgens Soetjagins advocate, Anna Stavitskaja, werd haar cliënt deze week vanuit een gevangenis in de noordelijke regio Archangelsk overgebracht naar een streng beveiligde gevangenis in Moskou. Bovendien mocht Soetjagin sinds lang weer zijn familie zien. “Ze willen hem ruilen voor een van de spionageverdachten die onlangs in de VS werden gearresteerd”, verklaarde de advocate.

Aan zijn broer Dmitri en enkele andere familieleden zou Soetjagin gezegd hebben dat hij weldra via Wenen naar Londen overgebracht zou worden in ruil voor een van de onlangs in de VS gearresteerde Russische spionnen. “Mijn broer zei dat hij zich akkoord had verklaard met de ruil omdat hij geen andere keuze had”, verklaarde Dmitri aan verschillende media. “Hij beseft maar al te goed dat hij anders een groot deel van zijn leven in de gevangenis zou moeten doorbrengen. Maar hij blijft wel benadrukken dat hij onschuldig is.”

Soetjagin zou ook een lijst hebben gezien met andere veroordeelde spionnen die eveneens voor een ruiloperatie in aanmerking komen. Een van hen zou Sergej Skripal zijn, een Russische officier die in 2006 veroordeeld werd wegens spionage voor Groot-Brittannië.

Deze spionnenruil roept herinneringen op aan de Koude Oorlog toen soortgelijke operaties regelmatig plaatsvonden. De bekendste spy-swap is ongetwijfeld die van KGB-kolonel Rudolf Abel die in 1962 gewisseld werd voor de Amerikaanse piloot Gary Powers die met zijn spionagevliegtuig boven de toenmalige Sovjet-Unie was neergehaald. De wissel vond plaats op de befaamde Glienickebrug die West-Berlijn met het Oost-Duitse Potsdam verbond.

Een minstens even befaamde spionnenruil vond plaats in 1981 toen Stasi-agent Günter Guillaume werd ingewisseld voor enkele westerse agenten. Guillaume was jarenlang een van de naaste medewerkers geweest van de West-Duitse bondskanselier Willy Brandt. Dat schandaal berokkende Brandt dermate veel schade dat hij uiteindelijk ontslag moest nemen.