Hoe zwart moet je zijn om zwart te zijn?

Hoe zwart moet je zijn om zwart te zijn? Nahla Aubry, dochter van actrice Halle Berry en model Gabriel Aubry, heeft een kwart Afro-Amerikaans bloed. Het meisje van zes heeft lichte ogen, een 'koffie-met-veel-melk-kleurige' huid en krullend haar dat in de zon naar lichtbruin neigt. Haar vader, de Canadees-Franse Aubry, liet het haar ontkrullen en hier en daar lichter maken bij de kapper. Moeder Halle Berry trok daarop naar de rechtbank en verweet haar ex hun dochter 'blank' te maken. De Amerikaanse roddelwebsite TMZ bracht de scoop: een rechter heeft geoordeeld dat zowel moeder als vader met hun fikken van het kapsel van het meisje moeten blijven.

Tussen kibbelende ex-partners kan een schijnbaar detail tot epische ruzies leiden, weet bemiddelaar Ann De Keyzer. "Het kapsel, de boekentas, welke jas het kind wel of niet aan mag: het kan allemaal bron voor conflict zijn." Rechtszaken over meningsverschillen in de opvoeding ziet zij slechts in twee belangrijke gevallen: discussie over de schoolkeuze en medische ingrepen. Daar kunnen ouders bijvoorbeeld religieuze redenen inroepen om zich te verzetten tegen een operatie. "Maar een gemengde relatie blijft zoeken, ook in een gezin waar het goed zit tussen de ouders. Wat geven we mee uit welke cultuur en op welke manier? Dat zijn gevoelige thema's. Zeker als een van de ouders een bepaalde loyauteit aan godsdienst of cultuur heeft, of er als kind zelf onder heeft geleden."

Kiezen om zwart te zijn

Sayira Maruf, specialiste gemengde relaties bij Ella en zelf van Pakistaans-Belgische origine, stelde in gesprekken met kinderen uit gemengde huwelijken vast dat er heel gevarieerd met die oorsprong wordt omgegaan. "Doorgaans vinden kinderen het prima om 'beide' te zijn, al betekent dat vaak dat ze voor de gekleurde kant van de familie blank zijn en door de blanke omgeving als gekleurd worden beschouwd. Is er sprake van conflict, bijvoorbeeld een buitenlandse vader waarmee er na een scheiding een slecht contact is, dan identificeert het kind zich soms als 'meer Belgisch'."

Berry is de dochter van een Afro-Amerikaanse man en een blanke vrouw van Britse origine. Haar ouders gingen uit elkaar toen ze vier was. Het contact met haar aan alcohol verslaafde vader, ondertussen overleden, werd nooit echt hersteld. In zwarte buurten werd de actrice scheef bekeken omwille van haar blanke moeder, op school geloofden kinderen niet dat haar moeder blank was. "Het werkte niet voor mij", zei ze in een ander interview, "om in het midden proberen te staan, om beide te zijn. Ik werd alleen maar verder verwijderd van beide groepen". Dus besloot Berry, na overleg met haar moeder, om als een zwarte vrouw door het leven te gaan omdat ze 'esthetisch' het meest op een zwarte vrouw leek. De hete tranen die ze in 2001 live op tv plengde toen ze haar Oscar in ontvangst nam, verwezen mogelijk meer naar haar identiteitscrisis dan naar de emancipatiestrijd van de zwarte vrouw die ze in haar speech claimde.

'Zwart zijn' claimen, dat ligt gevoelig in de VS. In een interview met Ebony zei Berry een paar jaar geleden dat haar dochter zwart is, "omdat ik dat zo aanvoel. Ik ben zwart en ik ben haar moeder, en ik geloof in de one drop theory." Die stelt dat elke Amerikaan met 'één druppel' Afrikaans bloed in de aderen, zwart is. Alleen werd de theorie bedacht door witte racisten, om het blanke ras 'puur' te houden en een zo groot mogelijke groep Amerikanen uit te sluiten via de 'Jim Crow-wetten', die meer dan vijftig jaar lang bepaalden hoe zwart en blank van elkaar te scheiden.

Haar, als in 'kapsel, is in de VS ook een beladen thema. Op fora, via sociale media en in essays is de manier waarop vrouwen met kroezend haar hun kapsel dragen, een politiek statement geworden. Er was verontwaardiging toen bleek dat Beyoncé - eerder in opspraak omdat zij op de reclame voor haarverf een aantal tinten lichter leek - voornamelijk pruiken draagt om gladde, glanzende en lichtgekleurde manen te imiteren. De natural hair movement verzet zich tegen het chemisch glad en steil maken, een kapperstechniek die veel vrouwen van Afrikaanse origine plichtsgetrouw ondergaan. Door te strijden tegen het steile haar van haar dochter schrijft Berry - overigens altijd kort en glad gekapt - zich in in de strijd voor natuurlijk haar. Je haar glad maken, zeggen tegenstanders, betekent een blank schoonheidsideaal imiteren. Saillant detail: Solange Knowles, het jongere zusje van Beyoncé, komt de laatste jaren alleen nog buiten met haar natuurlijke coupe. Zij is een icoon voor de 'natuurlijk-haarbeweging' geworden. Afwachten wat Nahla met haar coupe doet, eens zij meerderjarig is.