'Er heerst een straffeloosheid voor witteboordencriminelen'

Hij herinnert zich nog haarfijn waar hij zich precies vijf jaar geleden, in het weekeind van 4 en 5 oktober bevond: in München waar hij - o ironie - een congres over de bescherming van de belangen van beleggers bijwoonde. En hoe zijn iPhone in dat noodlottige weekeind haast roodgloeiend stond, toen het tot almaar meer verontruste aandeelhouders begon door te dringen dat de regeringstop zich in volle paniek opmaakte om Fortis aan het Franse BNP Paribas te verpatsen. Waarop Modrikamen zelf belde met de toenmalige voorzitter van de Brusselse handelsrechtbank Francine De Tandt, maar finaal toch besloot om de verkoop van Fortis niet tegen te houden met een kortgeding. De rest is geschiedenis.

U zal de geschiedenis ingaan als het even koppige als onverzettelijke symbool van het verzet van de aandeelhouders tegen de ontmanteling en verkoop van Fortis. In welke mate bent u vandaag nog bij die zaak betrokken?

"Ik vertegenwoordig de belangen van zowat 1.200 aandeelhouders, goed voor zowat 10 miljoen aandelen. Temidden van alle andere groepen die vandaag de belangen van die aandeelhouders verdedigen - van Deminor over Geert Lenssens tot mijn vroegere vennoot Laurent Arnauts - zijn wij de enigen die specifiek procederen rond de ontmanteling en de verkoopsvoorwaarden van Fortis aan BNP Paribas en op basis daarvan ook een schadevergoeding vragen voor de aandeelhouders."

In het weekeind van 4 en 5 oktober 2008 overwoog u om de verkoop van Fortis aan de Fransen via een kortgeding tegen te houden, maar u krabbelde terug. Zou u het spel - met wat u vandaag weet - nu anders spelen?

"Nee. Dat weekeind gonsde het dan wel van de geruchten, maar ik beschikte over te weinig harde feiten. Alles werd besloten achter gesloten deuren, en het is maar in de nacht van zondag op maandag dat de omvang van de catastrofe volledig duidelijk geworden is.

"Als ik nu terugblik op dat bewuste weekeind, dan kan ik ergens nog begrijpen dat de regeringstop in volle paniek en in de hectiek van de bankencrisis die toen volop was losgebarsten, de zaken even niet meer zo helder op een rijtje had.

"Waar ik totaal niet bijkan, is dat de regering ook maanden later - zelfs nadat de Brusselse rechter in beroep ons gevolgd was in ons verzet tegen de ontmanteling van Fortis - bleef volharden in de boosheid. Dankzij het gewicht dat een aantal grote hefboomfondsen in de schaal konden leggen, haalden Leterme en Reynders uiteindelijk toch hun slag thuis na die beruchte aandeelhoudersvergadering in Gent. Met als resultaat dat 40 procent van het totale Belgische spaartotaal naar Parijs verhuisde.Il faut le faire."

In een interview met deze krant stelde toenmalig premier Leterme vorige week dat de top van Fortis - in tegenstelling tot die van pakweg KBC of Dexia - weigerde om mee te werken aan de redding, lees de nodige centen op tafel te leggen. Meer nog, hij zou Fortisvoorzitter Lippens toen zelfs nooit ontmoet hebben. Met andere woorden: het Franse scenario was de enige uitweg?

"Dat is je reinste onzin. Tijdens die bewuste onderhandelingen was er één constante: de kopers zaten wel rond de tafel, maar de verkopers waren daar niet gewenst. Ik wil best geloven dat Leterme Lippens nooit gezien heeft, ergens kan je dat nog begrijpen, Lippens had tenslotte geen uitvoerende functie bij Fortis.

"Maar Filip Dierickx bijvoorbeeld - die op dat moment CEO was - werd op een gegeven moment vriendelijk verzocht de kamer te verlaten. Dat blijkt zwart op wit uit de expertenverslagen die de laatste dagen van Fortis van minuut tot minuut reconstrueren. Men wilde de bank verkopen zoals de eerste de beste tapijtenhandelaar dat zou doen, en toen er over de voorwaarden en verkoopswaarde moest onderhandeld worden, werd de CEO van het bedrijf de deur gewezen. Omdat Leterme, Reynders en co van oordeel waren dat de Fortistop geen stem meer in het kapittel moest hebben.

"Nu, ik vind dat de Fortistop minstens evenveel te verwijten valt als de politici: je leidt een beursgenoteerd bedrijf dat 60 miljard euro waard is, men wil beslissen over de ontmanteling en verkoop van de groep en je laat je rustig de deur wijzen?"

Ook de grote aandeelhouders hebben het toch volledig laten afweten?

"Het grote verschil met de redding van bijvoorbeeld KBC was dat die laatste bank over een stevige voet tussen de deur beschikte binnen de Belgische regering. Fortis had dat niet, of veel minder. BNP Paribas daartegen, die hadden zowat een rechtstreekse lijn met de regeringstop via Albert Frère, die op bijzonder goede voet staat met Didier Reynders."

Ook vijf jaar later blijven de Fortisgedupeerden het lastig hebben met de rol van onze politici in de zaak, niet in het minst omdat ze zich tot vandaag in de steek gelaten voelen. Terecht?

"Toen alle lichten op de financiële markten op rood sprongen in de maanden voor de verkoop aan de Fransen, hebben onze politici nooit zelfs maar de intentie gehad om de schade preventief proberen te beperken. Met als gevolg dat er eind september/ begin oktober enkel nog maar plaats was voor pure improvisatie en paniekvoetbal. Dus ja, de aandeelhouders - die bij dit drama zowat 25 miljard euro ingeschoten hebben - voelen zich terecht in de kou gelaten.

"Maar wat in mijn ogen nog veel zwaarder weegt, is dat er achteraf ook nauwelijks sancties gevallen zijn voor de mensen die toen aan het roer zaten.(schamper)Of je zou de zogenaamde "degradatie" van Jean-Paul Servais van de toenmalige Bankcommissie al een sanctie moeten noemen."

Nadat ex-bestuursvoorzitter Maurice Lippens enkele weken geleden verklaarde dat hij niet volledig geïnformeerd was over de fatale laatste kapitaalsverhoging van Fortis, maakte ex-CEO Jean-Paul Votron hem net niet uit voor leugenaar. Gaat het deksel binnenkort volledig van de beerput?

"Van Lippens hadden we eerder al vernomen dat hij niets afwist van bankieren. In een eerste bachelor rechten leren de studenten dat een bestuurder van een bedrijf zich nimmer of nooit kan verschuilen achter zijn incompetentie, gebrek aan expertise of tekort aan informatie. Meer nog, dat is zelfs een verzwarende omstandigheid. Hij had dus beter zijn mond gehouden, ook al omdat hij in die fatale laatste twee maanden het zelfs nooit nodig geacht heeft om de raad van bestuur samen te roepen.

"Nu, ik verwacht inderdaad dat het binnenkort ieder voor zich wordt wanneer het net zich strakker gaat aanspannen, maar het probleem is dat het in dergelijke rechtszaak haast onmogelijk is om individuele verantwoordelijkheden aan te wijzen."

Wat verwacht u van de strafzaak, als die er ooit komt?

"In principe is het zo dat een groot financieel debacle niet automatisch tot strafrechtelijke veroordelingen moet leiden. Een bank kan miljarden kwijtspelen door pech, een ongelukkige samenloop van omstandigheden, een slechte timing, noem maar op. Dan kan je de verantwoordelijken als slachtoffer hoogstens onvoorzichtigheid aanwrijven, en dat eindigt dan voor de burgerlijke rechtbank.

"Erger wordt het natuurlijk als het management doelbewust bepaalde rapporten naast zich neerlegt of onder de mat schuift, en misleidende informatie gaat verspreiden. Dan bedrieg je je klanten en aandeelhouders en zoiets kan wel strafrechtelijk vervolgd worden. Het probleem in ons land is evenwel dat de justitie hier niet werkt zoals het hoort, en dat de kans dat je voor witteboordencriminaliteit achter de tralies gaat quasi nihil is.

"Als je ziet wat Bernard Madoff(frauderende Amerikaanse belegger die tot 150 jaar cel werd veroordeeld, FMI)overkomen is, dan begrijp je dat het ook anders kan. Nu, als er hier al gevangenisstraffen worden uitgesproken, dan zal het hoogstens voorwaardelijk zijn. Ik vind dit soort feitelijke straffeloosheid een groot probleem."

Als we het lijstje afgaan van de ex-toplui die binnenkort wellicht naar de correctionele rechtbank worden doorverwezen, dan valt het op dat veel gewezen toppers nog altijd niet moeten overleven op water en brood. Filip Dierickx zetelt in het directiecomité van BNP Paribas Fortis en zit Febelfin voor, Herman Verwilst is voorzitter van Optima, Gilbert Mittler overleeft als consultant, en zo kunnen we nog even doorgaan. Surrealistisch toch?

"Misschien wel, maar vanaf een zeker niveau zijn de politiek en de financiële wereld in ons land bijzonder sterk met elkaar verstrengeld, en het woord sanctie moet daar bij wijze van spreken nog worden uitgevonden. Luc Coene, die een sleutelrol speelde in de Fortisafwikkeling, is vandaag gouverneur van de Nationale Bank, Reynders heeft gewoon een ander ministerpetje op, Servais blijft meedraaien... Dit zijn niet zomaar uitschuivers, het zijn symptomen van een cultuur die ingebakken zit in ons systeem.

"Dexia zal ons nog jarenlang als een molensteen rond de nek blijven hangen, maar één van de gewezen Dexia-bestuurders was wel een zeker Elio Di Rupo. Het probleem is dat iedereen iedereen onderstut: als je één kaart weghaalt, stort het hele kaartenhuis in. En dus blijven ze elkaar de hand boven het hoofd houden. De waterdragers, die delen soms wel in de klappen, maar de hogere echelons blijven buiten schot. Op termijn is dit soort cultuur dodelijk voor een maatschappij, want niemand neemt nog zijn verantwoordelijkheid op."

Advocaat Geert Lenssens, die ook een aantal gedupeerden vertegenwoordigt, stelde de Fortistop vorige week een minnelijke schikking voor om zo een lang proces af te wentelen. Lijkt u dat een faire deal?

"De rechtszaak die ik heb aangespannen, is de enige in België die losstaat van de strafzaak tegen de Fortistop die vorige week al even voor de Brusselse raadkamer kwam. Alle andere gerechtelijke procedures om een schadevergoeding los te weken, kunnen pas behandeld worden na de afhandeling van de strafzaak. En dat kan, zoals ons Belgisch rechtssysteem draait, dus nog vlotjes vijf tot tien jaar aanslepen.

"Ik heb er goede hoop op dat ik via een minnelijke schikking een stuk sneller geld zal kunnen recupereren voor mijn klanten. Ik begrijp de zet van Lenssens ergens dus wel, omdat er inderdaad geld is - zowel bij Ageas als bij BNP - om gedupeerden te vergoeden, maar niet tegen om het even welke voorwaarden."

U bent kind aan huis in de hogere financiële en zakenkringen in dit land. Heeft u het gevoel dat men lessen getrokken heeft uit wat er onder meer bij Fortis gebeurd is?

"Ik heb de indruk dat men minstens een stuk voorzichtiger geworden is. Maar zolang er geen voorbeeldstraffen worden uitgesproken en uitgevoerd voor figuren als Lippens blijft het hierwachten op een echt signaal."