Trammelant in jihadistenland
De leiding van Al Qaida heeft alle banden met zijn Syrische 'filiaal' ISIS, waarbij ook een pak Belgische jihadisten vechten, verbroken. ISIS werd te brutaal, te oncontroleerbaar. Als zelfs Al Qaida dat vindt, zeggen experts, dan is Isis momenteel de gewelddadigste terreurgroep ter wereld.
Ayman al-Zawahiri, de man die de leiding van Al Qaida overnam na de dood van Osama bin Laden, heeft het gehad met ISIS, de jihadistenorganisatie die de heilige oorlog uitvoert in Irak en Syrië. "ISIS is geen filiaal van Al Qaida en onze organisaties hebben geen banden", liet Zawahiri weten in een brief die hij postte op jihadistische fora.
Voor Al-Zawahiri, die een globale jihad nastreeft, is ISIS te extreem. De moordpartijen en bombardementen in Syrië waren voor hem contraproductief. Door de lokale geldings- en veroveringsdrang van ISIS kwam de strijd tegen het regime van Assad in gedrang. Al Qaida blijft in Syrië wel Jabhat al-Nusra steunen, een eveneens extremistische organisatie. Terwijl ISIS immers alle samenwerking weigert met andere rebellen, strijdt Jabhat al-Nusra af en toe wel samen met meer gematigde organisaties.
Onthoofdingen
Met zijn brief zet Al-Zawahiri de puntjes op de i: een echt filiaal was ISIS ten slotte nooit van Al Qaida, en dat wilde de leiding nog even bevestigen. De connectie tussen ISIS en Al Qaida gaat terug naar de begindagen van ISIS in Irak, zo'n tien jaar geleden. Toen zwoer superterrorist wijlen Abu Mussab al-Zarqawi trouw aan Al Qaida en opereerde zijn organisatie voortaan onder de naam Al Qaida in Irak. De groepering zou de daaropvolgende jaren verwoestende (zelfmoord)aanslagen plegen, onthoofdingen van gekidnapte westerlingen organiseren en Irak terroriseren.
In 2010 kwam de leiding in handen van de erg ambitieuze terrorist Abu Bakr al Baghdadi. Die zette, zodra hij het conflict in Syrië zag escaleren, zijn zinnen op een uitbreiding naar het buurland. Hij kondigde een jaar geleden een samensmelting aan met de Syrische jihadistengroepering Jabhat al Nusra en verklaarde dat ze voortaan zouden samen strijden onder de benaming ISIS, met Al Baghdadi als leider. Maar Jabhat al Nusra weigerde en riep de hulp in van Al Qaida. Daarop riep Al Zawahiri ISIS tevergeefs op Syrië te verlaten.
In de maanden die volgden, liep het grootste deel van de strijders van Jabhat al Nusra over naar ISIS en won Al Baghdadi aan populariteit. Daarop deed Al Zawahiri nog enkele vergeefse pogingen om ISIS onder zijn controle te krijgen. Want ISIS was dan misschien ongehoorzaam, maar bleef wel duizenden jihadisten uit heel de wereld, ook uit België, aantrekken. Al Qaida boette daardoor aan geloofwaardigheid in wat de jihad in Syrië betrof. "De open brief van Al Zawahiri is een poging van Al Qaida om definitief ergens een vorm van autoriteit te krijgen over de jihad in Syrië", schrijft terreurexpert Charles Lister van de Brookings Institution op de website van de denktank.
Jihadaanhangers in Syrië zien ook dat het vooral ISIS is, en niet zozeer het door Al Qaida gesteunde Jabhat al Nusra, die de strijd om het islamitische kalifaat voert. De afgelopen maanden heeft ISIS delen van het noorden van Syrië bezet en de bevolking agressief aan de extremistische islam onderworpen. De organisatie deinst niet terug voor onthoofdingen, publieke lijfstraffen en het verbieden van muziek en roken voor inwoners van steden als Raqqah.
Vrouwen krijgen er het bevel in nikab rond te lopen en sharia-rechtbanken berechten ongehoorzame burgers. Op het internet circuleren tal van filmpjes waarop deze rechtspraak, die doet denken aan de tijd van de taliban in Afghanistan, wordt voltrokken.
'Ontvriend'
Voor ISIS zal de verklaring van Al Zawahiri niet veel veranderen, menen experts. Behalve dat ze door de 'ontvriending' van Al Qaida hun gewelddadige reputatie in de jihadistenwereld nog eens bevestigd zien. "ISIS is nu officieel de grootste en ferventste jihadistengroepering ter wereld", verklaarde terreurexpert William McCants in The New York Times. "Niets maakt een groepering meer extremistischer dan uit Al Qaida gegooid worden wegens te extreem."