May houdt vast aan brexit voor 22 mei; Macron speelt het hard

De Britse premier Theresa May is nog altijd vast van plan de Europese Unie te verlaten voor 22 mei, zodat de Britten geen Europese verkiezingen moeten organiseren. Dat zei ze woensdag bij haar aankomst op de extra Europese brexit-top in Brussel. Ondertussen vergaderen de 27 Europese staatshoofden en regeringsleiders verder over de duur van het uitstel.

De Europese staatshoofden en regeringsleiders buigen zich woensdagavond over een nieuw uitstel van de brexit. De Britse premier Theresa May krijgt haar akkoord maar niet door het parlement, en vraagt daarom een uitstel tot 30 juni. Intussen zoekt ze samen met de oppositie naar een uitweg, en brengt de regering alles in stelling om Europese verkiezingen te organiseren op 23 mei. Maar dat laatste wil May toch liever vermijden, liet ze woensdag voor aanvang van de top verstaan.

‘Ik ben hier om met mijn collega-leiders te spreken over mijn vraag naar een kort uitstel van de artikel 50-procedure’, zei ze. ‘Ik vraag uitstel tot 30 juni, want dat geeft ons de tijd om een deal door het parlement te krijgen. Maar wat belangrijk is, is dat we de EU kunnen verlaten op het moment dat we het brexit-akkoord goedkeuren. Dat zou ons toelaten de EU te verlaten op 22 mei’, klonk het. ‘Ik wil de EU verlaten op een ordelijke manier, zo snel mogelijk.’

Europa neigt naar Lang uitstel

De 27 andere EU-leiders neigen meer naar een lang uitstel, tot zelfs een jaar. Dat uitstel zou dan wel flexibel zijn: eens het echtscheidingsakkoord in het Verenigd Koninkrijk en in de EU is goedgekeurd, kunnen de Britten dan uit de EU stappen. Enkel de Franse president Emmanuel Macron stuurt op een kort uitstel aan, maar ook hij zal de consensus niet willen doorbreken.

Als de Europese leiders geen nieuw uitstel toekennen, tuimelen de Britten overmorgen 12 april alsnog zonder akkoord uit de EU. Zo’n ‘no deal’-brexit zou op alle vlakken dramatische gevolgen met zich meebrengen, waardoor de kans onbestaande lijkt dat er geen nieuw uitstel komt. Geen van de 27 lidstaten wil van zo’n brexit zonder akkoord weten. Allemaal zijn ze dan ook bereid om Londen meer tijd te geven.

De Europese leiders zullen May vragen om zich loyaal met de EU op te stellen zolang haar land de club niet verlaten heeft, maar lastig zal ze het de Unie sowieso niet kunnen maken tijdens het verlengde Britse lidmaatschap, luidt het in Europese kringen. De topbenoemingen die na de verkiezingen moeten worden gedaan (de verkiezing van een nieuwe Europese Raadsvoorzitter, de voordracht van de Commissievoorzitter, de benoeming van de hoge vertegenwoordiger en van de voltallige Europese Commissie) vereisen geen unanimiteit, maar slechts een gekwalificeerde meerderheid. Enkel bij de stemming over de Europese meerjarenbegroting zou het VK met een veto kunnen zwaaien, maar de EU27 kunnen die formele beslissing altijd uitstellen tot na de brexit, zo wordt woensdag geopperd.

Op de top zal naar verwachting ook geen enkele lidstaat moeilijk doen over het feit dat de Britten eind volgende maand aan de Europese verkiezingen deelnemen. De enige manier om dat nog te vermijden, is de goedkeuring van het brexit-akkoord door het Britse parlement én alle bijbehorende nationale wetgeving tegen 22 mei, maar dat lijkt in het huidige politieke klimaat in Londen weinig realistisch. ‘Geloof me: niemand die hier vanavond aan de tafel zit verkiest een ‘no deal’ boven de chaos die kan ontstaan als de Britten niet aan de Europese verkiezingen deelnemen’, zegt de voornoemde Europese bron.

Michel: ‘We moeten vermijden dat we gegijzeld worden door de Britten’

Voor premier Charles Michel is een nieuw uitstel van de brexit-datum ‘mogelijk’, maar ‘enkel als er zekerheid is dat de goede werking van de EU tijdens dat uitstel gewaarborgd blijft’. Dat zei hij woensdagmiddag voor aanvang van een coördinatievergadering met de EU-lidstaten die het zwaarst getroffen zouden zijn door de brexit. ‘We moeten vermijden dat we gegijzeld worden door een verlenging die het normale functioneren van de EU in het gedrang brengt.’

De premier zet zich daarmee op de lijn van heel wat andere Europese leiders, die vrezen dat de Britten het lange uitstel wel eens zouden kunnen gebruiken om de Europese instellingen van binnenin te blokkeren, zoals opper-brexiteer Jacob Rees-Mogg eerder al openlijk voorstelde. ‘We staan voor heel wat uitdagingen: economie, klimaatverandering, veiligheid, Europese waarden’, aldus Michel. ‘Voor de Europese bedrijven en burgers moeten we aan die uitdagingen kunnen werken zonder dat we gegijzeld worden door een verlenging (van de brexit, red.) die het normale functioneren van de EU in het gedrang brengt.’

De Nederlandse premier Mark Rutte wil vooral een brexit zonder akkoord vermijden, al wil ook hij meer uitleg van May. ‘We mogen niet in een limbo blijven. Dus hoe kunnen we ervoor zorgen dat er wel instemming komt in Londen?’, verklaarde hij voor aanvang van de coördinatievergadering.

Naast Michel en co. is ook de Europese Commissie volop bezig met de voorbereiding op de brexit. De eurocommissarissen bespraken woensdagochtend de voorbereidingsmaatregelen die de EU al heeft getroffen en stelden ook praktische richtlijnen op voor de lidstaten. Het gaat onder meer om zaken als sociale zekerheid, databescherming, problemen rond geneesmiddelen, politionele en juridische samenwerking en visserij

Bedoeling is een ‘vlotte implementatie van de Europese en nationale maatregelen, als het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie op 12 april of op een latere datum zonder deal zou verlaten’. ‘Een harde brexit zou disruptie veroorzaken en is niet wenselijk, maar de EU is er volledig op voorbereid’, klinkt het.

Verdeeldheid binnen EU27

De 27 Europese staatshoofden en regeringsleiders zijn het vooralsnog niet eens geraakt over een nieuw uitstel van de brexit.

De Franse president Emmanuel Macron verkoopt zijn vel duur. Europees president Donald Tusk pleit voor een uitstel tot een jaar, zij het een flexibel uitstel: van zodra de Britten het akkoord goedkeuren, kunnen ze uit de Europese Unie. Maar volgens de Franse president is er ‘nog niets verworven’. Macron vreest dat lang uitstel de werking van de Europese instellingen in het gedrang brengt, vooral omdat de Britten van binnenin beslissingen rond bijvoorbeeld het volgende meerjarenbudget kunnen blokkeren. Hij wil van Theresa May eerst een duidelijk plan zien, maakte hij voor aanvang van de top duidelijk. Volgens Franse bronnen kon May tijdens haar tussenkomst onvoldoende garanties geven die een uitstel van verschillende maanden rechtvaardigen.

Ook de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz maakt bezwaar, vooral omdat hij het ‘absurd’ vindt dat het Verenigd Koninkrijk Europese verkiezingen zou organiseren drie jaar nadat het in een referendum besliste alleen verder te gaan. Hij zei bij aankomst in Brussel wel dat hij de Europese consensus niet in de weg zou staan.

Andere Europese leiders zijn coulanter en willen May wel lang uitstel geven. De Duitse bondskanselier Angela Merkel is daar één van. Zij wil een ‘no deal’ koste wat kost vermijden. ‘We zullen daar open en constructief over discussiëren’, zei zij.

Over de duur van het uitstel is dus nog altijd geen consensus. De EU27 zouden het wel vrij snel eens geworden zijn over strengere voorwaarden. Zo zouden de Britten moeten beloven zich gedurende de hele verlenging terughoudend op te stellen binnen de EU, al is dat juridisch moeilijk afdwingbaar. In elk geval moeten de Europese leiders straks unaniem beslissen.

Dat geen van hen de Britten nu al richting uitgang zal willen duwen lijkt zeker, maar de discussies kunnen volgens insiders wel eens uitlopen tot na middernacht.