Welkom in palazzo, signore

Hoewel hij verwikkeld is in de grootste politieke en persoonlijke crisis van zijn carrière, denkt Berlusconi na over zijn nalatenschap. Op het domein van zijn 18de-eeuwse villa San Martino, ten noorden van Milaan, liet hij een mausoleum bouwen waar een tombe in roze marmer op hem wacht. Daar wil hij begraven worden. Waar hij ook te ruste wordt gelegd als het zover is, zijn reputatie als kleurrijkste en langst aanblijvende eerste minister van het naoorlogse Italië zal hem ruim overleven.

Ondanks de tegenslagen die hij de laatste jaren te verwerken kreeg, lijkt Berlusconi niet van plan om het kalmer aan te doen. Hij is vastberaden om opnieuw mee te spelen op het politieke voorplan en daarom blaast hij Forza Italia, de partij waarmee hij zijn politieke carrière begon, nieuw leven in. De schandalen die hij al te boven kwam, zijn straf genoeg om zwakkere mannen op de knieën te krijgen. Hij ziet zichzelf dan ook als een slachtoffer van wat hij omschrijft als "coups d'état", waarbij aanklagers en rechters erop uit zijn hem zijn macht af te nemen. Tijdens zijn zakelijke en politieke carrière verwierf hij immense rijkdommen en werd hij beschuldigd van corruptie en seksuele vergrijpen. Berlusconi leverde trouwens zijn eigen bijdrage aan het universele vocabularium, met de term 'bunga bunga'.

Ik word ontvangen in het palazzo waar hij veel van de vermeende erotische feestjes gaf die hem nu parten spelen. Volgens Berlusconi was er wat dat betreft geen vuiltje aan de lucht; hij organiseerde gewoon 'stijlvolle etentjes'. De immense gele villa is Berlusconi's thuis, en het is de eerste keer in meer dan tien jaar dat een buitenlandse journalist hem hier mag interviewen.

Een enorme stalen poort mét wapenschild zwaait open, zodat mijn chauffeur me dwars door de binnentuin tot aan de woning kan brengen. Daar wacht Berlusconi's persoonlijke butler ons op. Hij gidst ons door de lobby, waar een schouderhoge, felgekleurde wereldbol staat te blinken. Vervolgens wandelen we door kamers met fresco's en knetterende haardvuren. Het huis is volgestouwd met werken van de Oude Meesters, renaissancestukken en verfijnd Chinees porselein. Al dat moois wordt verlicht door reusachtige luchters van Muranoglas. Forbes schat Berlusconi's persoonlijke fortuin op 6,2 miljard dollar (4,5 miljard euro). Daarmee is hij de op zes na rijkste man van Italië.

Voor een persoonlijke touch zorgen ingekaderde foto's van zijn kinderen uit twee huwelijken. Berlusconi's tijdschriften liggen met militaire precisie uitgestald op een salontafel, en niets wijst erop dat hier buitensporige feestjes hebben plaatsgevonden, zoals de rechters beweren. Voor zijn bunga-bungaseksfeestjes zou hij showgirls, modellen en prostituees ingehuurd hebben, en volgens de rechters was lang niet iedereen meerderjarig. Zijn entourage geeft toe dat Berlusconi tegenwoordig nog weinig bezoek krijgt. Hij lijkt zich gesetteld te hebben, maakt de balans op van zijn leven en plant de volgende zet in zijn politieke comeback. De zoveelste.

Met de zon op zak

Berlusconi woont hier met Francesca Pascale, zijn 28-jarige verloofde en voormalige miss en provinciaal raadslid voor Napels. Als trouwe fan richtte ze ooit de steungroep 'Silvio, we missen je' op, en op een mooie avond in 2006 wachtte ze hem op aan de uitgang van een restaurant in Rome. Zes jaar later, in 2012, kondigde Berlusconi hun verloving aan.

Stijf, maar met een brede glimlach komt de ex-premier de kamer binnengewandeld en schudt me stevig de hand. Hij straalt nog altijd zelfvertrouwen uit. Nu hij zo dicht bij me staat, zie ik sporen van fond de teint op zijn gezicht. Hij houdt zich dus aan zijn gewoonte om make-up te dragen als er fotografen of televisiecamera's in de buurt zijn, ook al lacht de hele wereld hem ermee uit.

Hij dankt me voor mijn bezoek, biedt me een vroeg aperitiefje aan en geeft me gelijk als ik het weiger. Niet alleen is hij een minzame gastheer, de man blijkt ook een instinctieve charmeur te zijn. Hij doet er alles aan om me op mijn gemak te stellen.

"Ik stel het goed. Ik heb nog steeds de zon op zak", antwoordt hij als ik vraag naar zijn gezondheid. "Ik ben een onverbeterlijke optimist." De 1 meter 62 grote Berlusconi glimlacht opnieuw. Hij ziet er scherp en alert uit, maar ook wat vet en hij is lichtjes buiten adem omdat hij met de trap naar beneden kwam. Zijn haar is iets dunner op de kruin, exact op de plaats waar hij tien jaar geleden een haarimplantaat liet zetten.

Tijdens ons anderhalf uur durend gesprek zit Berlusconi onophoudelijk te wriemelen en te gesticuleren. Hij kriebelt in een notablok en sluit regelmatig op dramatische wijze de ogen terwijl hij praat. Ondanks de zon in zijn broekzak maakt hij een vermoeide indruk. Zijn stemming schippert tussen nostalgisch, droef, bitter, boos, bombastisch en provocerend.

Vorig jaar in juni werd Silvio Berlusconi in Milaan veroordeeld tot zeven jaar cel, omdat hij betaalde seks had met Karima el-Mahroug - oftewel Ruby de Hartendief, een Marokkaanse nachtclubdanseres. Ze was toen amper zeventien. Hij zou bovendien zijn invloed hebben aangewend om haar vrij te krijgen nadat ze werd gearresteerd voor diefstal. Zowel Berlusconi als Ruby ontkennen alles.

Onlangs werden een aantal rechtsdocumenten vrijgegeven, waaruit blijkt dat Berlusconi de ringmeester was. Hij besliste wanneer de bunga-bunga zou beginnen. Zodra hij het teken gaf, mochten de vrouwelijke gasten paaldansen, strippen, zich vermommen en elkaar bepotelen. El-Mahroug getuigde dat vrouwen zich verkleedden als nonnen, verpleegsters en één keer zelfs als Barack Obama. Dat ze seks had met Berlusconi, ontkent ze, en ze zou hem ook nooit andere vrouwen hebben zien aanraken tijdens de feestjes.

In augustus, amper twee maanden na zijn seksuele veroordeling, kreeg Berlusconi alweer een klap te verwerken. De uppercut kwam deze keer van het Italiaanse Hooggerechtshof, dat een vonnis van vier jaar cel bevestigde, omgezet in een jaar taakstraf of huisarrest. Berlusconi werd veroordeeld voor belastingfraude met Mediaset, zijn commerciële televisienetwerk. Het vonnis wordt nog altijd betwist. Niet alleen werd hij uit de senaat gegooid, ook kijkt de politicus aan tegen een verbod om de volgende zes jaar in het parlement te zetelen. Hij ontkent de aantijgingen vurig.

Berlusconi vertrouwt me toe wat al die beschuldigingen veroorzaakt hebben: "Zo veel verdriet, zo veel wonden, voor mij en mijn familie". Hij leed de voorbije maanden aan een depressie en bracht veel avonden voor de buis door. Als ik hem vraag wat er zich dan echt afgespeeld heeft in zijn villa, kijkt hij eerst even verrast. Vervolgens begint hij zijn politieke verwezenlijkingen op te sommen. Zijn val heeft niets te maken met seks of fraude, zo zegt hij - het draait allemaal om wraak voor zijn politieke triomfen. Het felst haalt hij uit naar de aanklagers en rechters, die hij politiek gemotiveerde linksen noemt. "Ze zien mij als het enige obstakel voor de totale machtsovername door links", bezweert hij. "En daar betaal ik een persoonlijke prijs voor. Door de politieke en gerechtelijke vendetta die tegen mij woedt, moest ik me in twintig jaar tijd al op 150 processen verdedigen."

Berlusconi zegt dat zijn lot werd bezegeld op het moment dat hij in de politiek stapte. In 1994 viel zijn eerste regering omdat een coalitiegenoot hem in de steek liet na berichten over een corruptieonderzoek. De aantijgingen werden ingetrokken. In 2008 kwam hij een vierde keer aan de macht en, zo zegt hij, verlaagde hij de belastingen en zorgde ervoor dat de voorheen vervuilde straten van Napels er weer netjes bijlagen. "Een mirakel", noemt hij het.

Het Ruby-mysterie

Berlusconi vergeleek zichzelf al met Jezus, Napoleon en Winston Churchill. Die zelfverheerlijking ging echter gepaard met een reeks flaters. Denk maar aan die keer toen hij de pas verkozen president Obama beschreef als "jong, knap en zelfs zongebruind". Een Duits Europarlementslid vergeleek hij met een nazi-opzichter in een concentratiekamp.

Die blunders gingen de wereld rond, maar in eigen land brachten ze zijn populariteit geen deuken toe. Negen jaar lang was hij eerste minister, en dat is in Italië een hele prestatie.

Tijdens zijn laatste ambtstermijn hield hij naar eigen zeggen luchtvaartmaatschappij Alitalia uit Franse handen en bouwde hij nieuwe woningen voor 30.000 slachtoffers van een aardbeving bij L'Aquila in centraal Italië. "Helaas, eind 2009 steeg mijn populariteit tot 75,3 procent. Het linkse rechtsapparaat deed het in zijn broek en begon een heksenjacht", aldus Berlusconi. Vervolgens krijg ik een gedetailleerd verslag over de aantijgingen die hij tijdens de laatste jaren van zijn carrière moest incasseren.

Berlusconi's toon slaat om en zijn stem zwelt op van de emotie. "Ze hebben die meisjes behandeld als... hoe zal ik het zeggen... Het lijkt nu net alsof het allemaal - zoals de aanklager zei - pros-ti-tu-ees waren." Hij spreekt elke lettergreep langzaam uit. "Gelukkig heb ik nooit in mijn leven een vrouw moeten betalen voor seks", dringt hij aan. Hij grijnst breed en zegt dat hij helaas met enkelen is moeten trouwen, wat hem veel geld heeft gekost. Vorige zomer oordeelde een rechtbank dat hij zijn echtgenote Veronica Lario, van wie hij gescheiden leeft, elke maand 1,45 miljoen euro moet betalen. Toen ze in 2009 van hem wilde scheiden, noemde Lario hem "een draak aan wie jonge maagden zichzelf offeren".

Berlusconi vertelt ernstig hoe de politie een 'razzia' organiseerde, en binnenviel in de huizen van 32 jonge vrouwen. Hij beweert dat de vrouwen zich onder toezicht van een vrouwelijke agente moesten uitkleden in de badkamer terwijl hun woning werd doorzocht en hun kleren, tassen, schoenen en slipjes - hij beklemtoont dat laatste woord - werden uitgestald en gefotografeerd. "Hun dagboeken, computers en mobiele telefoons werden meegenomen. Daarna moesten ze mee naar het politiekantoor, waar ze, zonder eten, tot negen uur 's avonds moesten blijven."

Berlusconi hamert erop dat de jonge vrouwen niet de enige gasten waren tijdens zijn etentjes. Er waren ook obers, muzikanten, zijn lijfwachten en soms zijn eigen kinderen, die af en toe binnenwipten. "Iedereen had een mobiele telefoon en had dus gemakkelijk een filmpje of foto's kunnen maken, of de gesprekken kunnen opnemen. Maar uit de 180.000 telefoongesprekken die werden afgeluisterd kwam geen enkel stukje bewijsmateriaal voort. Het proces is dus een farce om mijn reputatie te kelderen. En het leven van die meisjes is om zeep. Om. Zeep. Ze gaan nooit meer een fatsoenlijk vriendje of een goeie baan vinden, niemand zal hen nog een flat willen verhuren en ze zijn radeloos." Hij zegt dat de meisjes, die door andermans toedoen berucht werden, tegenwoordig benaderd worden door mannen die hen 50 euro bieden voor orale seks. Die vertellen hen dat ze niet méér kunnen betalen, want ze zijn Berlusconi niet. Walgelijk, vindt hij het dat hun reputatie naar de maan is. Om hen te helpen, geeft hij hen dus elke maand 2.500 euro. Dat hij dat geld betaalt om hen te doen zwijgen, ontkent hij.

Berlusconi houdt vol dat hij niet kan verklaren hoe een minderjarig meisje - Ruby de Hartendief - zich op een avond onder zijn gasten kon mengen. "We hebben dat niet kunnen achterhalen, want niemand blijkt haar toen te hebben meegebracht." Het verhaal van haar afkomst wekte wel medelijden op bij veel van zijn gasten. Ruby zei dat ze uit Egypte kwam, en dat haar moeder familie was van Hosni Mubarak, de voormalige Egyptische president. Haar ouders hadden haar aan de deur gezet omdat ze zich had bekeerd tot het katholieke geloof. Haar vader had zelfs kokende olie over haar heen gegoten. "Ze toonde ons haar ernstige verwondingen", zegt Berlusconi terwijl hij zijn hoofd buigt en naspeelt hoe zij haar kruin toonde. Haar vader ontkent dat hij haar op die manier heeft toegetakeld.

"Ze zei dat ze 24 was, en zo zag ze er ook uit. Uit haar manier van praten had niemand kunnen opmaken dat ze zeventien en een paar maanden was. Ze leerde een paar vrienden kennen, en af en toe was ze hier van de partij. Ik heb haar nooit uitgenodigd."

Redder des vaderlands

Op een dag toonde Ruby Berlusconi een lijst met laserapparatuur voor ontharingen. "Die toestellen kostten 54.000 of 57.000 euro. Als ze het materiaal kocht, zou ze de helft van de aandelen van een schoonheidssalon in Milaan in handen krijgen, zei ze. En met de winst zou ze me terugbetalen. Ik stond er nogal sceptisch tegenover. Het was een daad van vrijgevigheid, en ik had medelijden met het meisje. Ik was niet geïnteresseerd in haar, dat ben ik ook nooit geweest... Overal ter wereld word ik met de vinger gewezen voor dat minderjarige gedoe. Ten eerste heeft dat meisje altijd volgehouden dat ik geen seks met haar heb gehad. Ten tweede zei ze altijd dat ze 24 was. Ten derde is er geen bewijs, niets wijst erop dat er iets van die strekking is gebeurd. Basta, dat is alles."

Jammer voor Berlusconi, maar de Italiaanse aanklager en zijn politieke tegenstanders denken daar anders over.

Berlusconi was nochtans uitvoerig gewaarschuwd. Hij herinnert zich dat het deze maand exact twintig jaar geleden is, dat hij zijn familie en kaderleden uitnodigde voor een diner bij hem thuis. Toen heeft hij hen verteld dat hij uit de televisie- en uitgeverswereld wilde stappen om een carrière als politicus te beginnen. Iedereen had het hem afgeraden.

De nacht na dat etentje sliep hij ontzettend slecht, en lag hij nerveus naar het plafond te staren. Zijn moeder was zo bezorgd dat ze de volgende ochtend plots aan het voeteinde van zijn bed stond. "Mijn hele leven zal ik me die zin herinneren", zegt Berlusconi met gesloten ogen. "Ze zei: 'Doe het niet, want het zal je bedrijven schaden en jij zult ook zelf heel veel schade lijden'." Maar ze voegde eraan toe dat hij ermee door moest gaan als hij zich verplicht voelde.

Zijn critici houden vol dat hij in de politiek ging om de beschuldigingen van corruptie makkelijker te kunnen afwenden. Zelf beweert hij stellig dat zijn haat jegens het communisme hem motiveerde. "Toen ik twaalf was, had ik een leraar die gevlucht was van achter het IJzeren Gordijn. Hij vertelde ons dat het de meest onmenselijke en wreedste ideologie uit de hele geschiedenis was. Ik was doodsbang dat de communistische partij PCI aan de macht zou komen."

In 1991, toen het Oostblok uit elkaar gevallen was, schoof de Italiaanse partij op naar het centrum en herdoopte ze zich tot de Democratische Linkse Partij. Maar Berlusconi was overtuigd dat die communisten een bedreiging bleven vormen. "Alle opiniepeilingen gaven aan dat ik de enige was die Italië kon redden van het gevaar", zegt hij. "Ik sliep niet meer."

Twee decennia later zijn de slapeloze nachten terug van weggeweest. Volgens de Italiaanse pers vreest Berlusconi dat de rechters in de fraudezaak zijn verzoek voor een alternatieve straf zullen afwijzen. Een dergelijke straf zou kunnen betekenen dat hij bejaarden of gehandicapten zou moeten verzorgen, of moet helpen bij huisvestingsprojecten of milieuprojecten. In de plaats daarvan riskeert hij nu huisarrest in Rome, sinds kort zijn officiële verblijfplaats.

Dat zou een verkiezingscampagne lelijk in de weg zitten, want het zou betekenen dat hij voor elke reis, elke uitzending en elk interview toestemming moet vragen. Maar hij blijft strijdlustig. Berlusconi glimlacht fijntjes. "Kijk, ik heb kanker gehad. Nooit was ik bang. Als ik al iets voel vandaag, dan is het moed. Gelukkig ben ik meer dan moedig genoeg, en voel ik geen angst voor die signori van de rechtbank. Ik kijk recht door hen heen, en je kunt je wel voorstellen wat ik van hen denk."

Europa heeft geen ziel

Waar haalt hij toch dat vertrouwen vandaan? Hij is nu eenmaal 'Signor Berlusconi', zegt hij uitdagend. Opnieuw dreunt hij zijn prestaties op, duidelijk met zijn nalatenschap en de roze tombe in het achterhoofd. Hij zal herinnerd worden als Italiës beste ondernemer. Hij creëerde banen voor 56.000 Italianen, hij riep de Italiaanse commerciële televisie in het leven, hij maakte een internationale topploeg van AC Milan... En nooit bleef iemand langer dan hij op post als Italiaanse eerste minister.

Vóór de rechters over zijn straf beslissen - en dat kan al in april zijn - moet er iets gebeuren, vindt de ex-premier. Hij hoopt dat de Italiaanse president Giorgio Napolitano hem genade zal schenken, of dat zijn veroordeling in beroep ongedaan gemaakt wordt. Berlusconi stapte zelfs naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Zo vastberaden is hij, om terug te keren naar de frontlinie van de Italiaanse politiek.

Recente peilingen plaatsen zijn centrumrechtse blok echter achter het centrumlinks van de 38-jarige Matteo Renzi. Als ik hem vraag of hij - als de rechters het toestaan - voor de vijfde keer eerste minister wil worden, luidt zijn antwoord: "We mogen links geen vrij spel gunnen". Meer nog, voor de flamboyante zeventiger is het een kwestie van plicht.

Berlusconi staat symbool voor een politieke klasse waar veel Italianen de buik vol van hebben, door de jaren van starheid en de voortdurende schandalen. Zelf blijft hij doof voor deze kritiek. Hij houdt vol dat veel kiezers hem nog altijd beschouwen als een buitenbeentje. "Ik sta volledig buiten de Italiaanse gevestigde orde, die mij ook altijd als een vreemd lichaam heeft beschouwd. Ik ben daar trots op, als burger, ondernemer en politicus. De enige mensen aan wie ik verantwoording moet afleggen, zijn de Italianen. En tot op vandaag ben ik de enige speler die doordringt tot miljoenen onzekere kiezers."

Zelfs als het zes jaar durende verbod om zich verkiesbaar te stellen gehandhaafd blijft, overweegt hij om in mei aan de Europese verkiezingen deel te nemen. Hoewel hij een fanatiek voorstander van Europa is, geeft hij de EU-bureaucratie een stevige veeg uit de pan. "Het Europa van vandaag heeft geen ziel. Het is een Europa met te veel bureaucratie en absurde beperkingen, van omfloerst nationalisme en de terugkerende machtswellust van sommige landen."

Hij is voorstander van een gemeenschappelijk buitenlands beleid - "Als Obama wil weten wat Europa denkt, kan hij niemand bellen" - en een gemeenschappelijk defensiebeleid, een onwaarschijnlijkheid die hij enthousiast verdedigt: "Eén land kan de zeemacht hebben, een ander de luchtmacht en nog een ander de landmacht. We zouden 50% besparen, maar we zouden vooral een militaire wereldmacht kunnen worden."

Maar voorlopig ontmoet hij vrienden als Vladimir Poetin nog tijdens privébezoeken, en niet op wereldtops. Wat bewondert hij dan zo in Poetin, met wie hij weleens een vakantie doorbrengt in zijn buitenhuis? "Zijn talent om knopen door te hakken en om te regeren", luidt Berlusconi's antwoord. Ook Tony Blair blijft een vriend. Tijdens een privébezoek verbleef de Britse ex-premier samen met zijn vrouw Cherie op Berlusconi's domein aan de Smaragdkust van Sardinië. "Tegenwoordig ontmoeten we elkaar vooral tijdens omzwervingen in Europa. De laatste keer was in Israël, geloof ik. We hebben nog altijd een zeer warme vriendschap."

De rechters hebben nu echter een stokje gestoken voor die 'omzwervingen' van Berlusconi: ze namen hem zijn paspoort af. "Wat denken ze nu? Dat ik zomaar alles kan laten vallen en vluchten?" Met slechts een matige dosis zelfbeheersing smijt hij zijn pen weg en slaat hij hard met zijn vlakke hand op het tafelkleed.

Berlusconi kan nog wel opnieuw aan politiek doen, maar het parlement komt hij niet meer in. Tenminste, als het verbod om zich verkiesbaar te stellen standhoudt. Als hij aan de kant wordt geschoven, overweegt hij om het voorzitterschap van Forza Italia aan zijn oudste dochter Marina (47) over te dragen. Zij leidt zowel de Fininvest-holding als uitgeverij Mondadori. En dan is er nog zijn jongste dochter Barbara, 29 en bestuurder van voetbalclub AC Milan. "Ik ben een bofkont met vijf zulke uitzonderlijke kinderen. Ik ben trots op hen allemaal. De toekomst behoort hen toe. Ik hoop alleen dat ze nooit dezelfde beschamende en grootschalige vervolging moeten ondergaan als ik."

Vandaag brengt Berlusconi het grootste deel van zijn tijd door in Villa San Martino. Slechts af en toe gaat hij naar Rome en nog minder vaak maakt hij de reis naar zijn domein op Sardinië. Hij vindt troost bij zijn verloofde, Francesca Pascale, zo zegt hij. "Francesca houdt van me. We hebben een echte en sterke relatie. Ik heb uit ervaring geleerd wanneer iemands gevoelens oprecht zijn. Daar put ik sereniteit en energie uit."

Mona Lisa met blote borsten

En dan volgt de fotosessie. Als we tussen twee foto's door even pauzeren, laat Berlusconi een tablet aanrukken. Samen bladeren we door de foto's van de restauratie van de 18de-eeuwse Villa Gernetto, hier in de buurt. Hij wil er een Internationale Universiteit van de Vrijheid oprichten, speciaal voor studenten die een politieke carrière ambiëren. Vladimir Poetin, Tony Blair, George W. Bush en Bill Clinton zullen er lezingen geven, belooft hij.

En dan tovert hij plots een brede glimlach op zijn gezicht. Hij roept uit dat hij ons zal laten zien "waarvoor we gekomen zijn": de bunga-bungakamer.

We volgen hem door een salon en een donkere gang. Wat we daar ook zullen aantreffen, het bevindt zich alleszins in totale duisternis. De ex-premier zoekt een schakelaar. Het licht floept aan en voor ons zien we een uitgestrekte gelagzaal met kolossale schilderijen van oude Romeinse ruïnes, luchters en een heel lange tafel, bekleed met wit linnen. Berlusconi, nog steeds met een grijns op zijn gelaat, wijst naar een schilderij dat in een hoekje van de zaal op een ezel rust. Hij zegt dat het de Mona Lisa is, en hij voegt eraan toe dat de aanklagers hem ervan beschuldigen haar te hebben uitgekleed. Het is uiteraard niet de Mona Lisa. Het is een oud portret van een vrouw met ontblote borsten.

Een minder flamboyant of zelfzeker politicus zou zich nooit wagen aan dit soort aangebrande opmerkingen, maar Berlusconi kan het niet laten. Ondanks alle pech blijft hij lachen. Misschien zit de zon wel degelijk in zijn broekzak. Misschien gaat ze deze keer gewoon wat trager op.