Hans Achterhuis Denker des Vaderlands
Filosoof Hans Achterhuis is de eerste Denker des Vaderlands van Nederland. Deze eretitel is een initiatief van Filosofie Magazine en dagblad Trouw en werd in het leven geroepen in het teken van de Maand van de Filosofie.
k ga me alvast niet gedragen als een Parijse tv-filosoof type Bernard-Henri Lévy”, schertst hij. “De man schrijft goeie boeken, daar niet van, maar elke keer weer commentaar leveren op de situatie in Libië, dat zie ik me nog niet doen.” Hans Achterhuis werd vorige week vrijdag de eerste Nederlandse Denker des Vaderlands en zal de komende twee jaar regelmatig bijdragen leveren voor de krant Trouw, Filosofie Magazine en het boekenprogramma van Wim Brands op Radio 1, niet toevallig ook de media achter het initiatief.
Het was toch even schrikken toen hij onlangs de deur opende en een heus feestcomité aantrof: “Daan Roovers, de hoofdredacteur van Filosofie Magazine had een afspraak met me gemaakt en ze wou per se bij me thuis komen. Mijn dochter woont nochtans in Amsterdam niet ver van haar vandaan, dus ik stelde voor dat ik bij haar langs zou gaan, maar dat kon niet, zei ze. Dus op het afgesproken uur stond er een heel comité voor de deur met een reuzenfles champagne onder de arm. Ze vertelden me over de verkiezing, maar ik diende toch even alles op een rijtje te zetten alvorens te aanvaarden. Er bleken twee doorslaggevende argumenten te zijn om Denker des Vaderlands te worden: ik vind het belangrijk om filosofie te propageren en ik ben ijdel genoeg om zo’n aanbod leuk te vinden natuurlijk.”
Met Achterhuis hebben ze meteen de juiste man te pakken. Deze emeritus van de Technische Universiteit Twente is immers gespecialiseerd in sociale filosofie en heeft zich zijn hele carrière lang gemengd in publieke discussies. Onderwerpen als ontwikkelingshulp, welzijnswerk, schaarste en technologie liggen hem bijzonder goed en zijn grote studie Met alle geweld, in 2009 nog bekroond met de Socratesprijs, wordt in onze huidige wereld steeds relevanter. In zijn recentste boek, De utopie van de vrije markt, toonde hij aan dat het neoliberale kapitalisme net zogoed een ideologie is als alle andere politieke of economische systemen.
Geen oneliners
En het is over die onderwerpen dat we in de toekomst bijdragen zullen mogen verwachten van Achterhuis: “Ik ga wel inhaken op de actualiteit, maar op terreinen waarop ik me in het verleden al heb begeven. Zo kreeg ik meteen na mijn aanstelling de vraag of ik mijn mening wou geven over hoofddoekjes en boerka’s. Daar is echter al zoveel over gezegd dat ik er, ook omdat ik me er nooit in heb verdiept, niets aan toe te voegen heb. Gaan de vragen daarentegen over arbeid, humanitaire interventies of geweld, dan kan ik als filosoof terugvallen op mijn ervaring. Daar heb ik wel iets over te melden, en ik wil dat voorbereid en gefundeerd doen, geen oneliners dus.”
Een eerste essay is trouwens al in de maak, over de al te menselijke eigenschap die onder filosofen zo zeldzaam is en die Achterhuis trots in ere houdt: durven bekennen dat je het vroeger bij het verkeerde eind had. “Voor mij betekent filosoferen inderdaad dat je terug kunt komen op een vroeger standpunt. Ik neem daarbij een voorbeeld aan Hannah Arendt, die in haar mooiste boek, het Denkdagboek, beschrijft hoe ze iedere keer haar gedachten na een maand of drie weer uithaalt, à la Penelope, zoals ze het zelf zegt. Ik denk dat ik dat ook vaak heb gedaan en het kan volgens mij niet anders wil je filosoof zijn, ook al is het psychologisch heel zwaar. Kijk bijvoorbeeld naar een grootheid als Karl Popper. Die man is er zelfs niet één keertje in geslaagd toe te geven dat hij fout was geweest.”