Wind en kou veroorzaken gat in de ozonlaag

Sinds de jaren tachtig meten wetenschappers het gat in de ozonlaag boven de Zuidpool. Het gas op 15 à 23 kilometer hoogte in de stratosfeer beschermt ons namelijk tegen uv-stralen en dus tegen huidkankers en katarakt. Soms is het gat al zo groot geweest dat het hele continent omvat en tot in delen van Zuid-Amerika reikt.

Bepaalde chemische stoffen die door de mens worden verspreid, zoals chloorfluorkoolstof (CFC's) vernielen de ozonlaag. Het gros van die stoffen is sinds 1985 door een VN-verdrag verboden. Dat heeft het gat in de ozonlaag boven de Zuidpool een stuk kleiner gemaakt, al zal het nog enkele decennia duren vooraleer al die nefaste stoffen uit productie zijn.

De verbazing was dan ook groot toen onderzoekers ontdekten dat er sinds de lente van dit jaar ook een aanzienlijk gat in de ozonlaag is boven de Noordpool. Het is vijf keer zo groot als Duitsland. Burgers in Oost-Europa, noordelijk Rusland, Noorwegen, Mongolië en Groenland zijn daardoor zeker vijftien dagen extra blootgesteld aan hoge dosissen uv-stralen, zo schrijven de onderzoekers in het blad Nature.

Het is het grootste gat in de ozonlaag boven de Noordpool dat ooit is waargenomen. Tot nu toe was het probleem daar altijd veel beperkter dan boven de Zuidpool, omdat het boven de Zuidpool veel kouder is. Koude is namelijk een factor die de afbraak van ozon bespoedigt.

De verklaring voor het plotse grote ozongat boven de Noordpool is dan ook puur atmosferisch. Tijdens de afgelopen winter was een specifiek windsysteem hoog boven de Noordpool, de 'polar vortex', uitzonderlijk streng. In de hogere luchtlagen van de stratosfeer leidde dat tot maandenlange uitzonderlijk koude temperaturen. In combinate met de sterke polar vortex-winden zorgde dat langdurig voor de specifieke omstandigheden waarbij bepaalde chloorstoffen ozon kunnen vernielen. (BDB)