Vel over been in de Duitse vleesindustrie
De klok rond werken voor een hongerloon. Met acht op één kamer leven. Moderne loonslaven, ze bestaan. Op amper vierhonderd kilometer van hier, in Duitse vleesfabrieken. Duitse journalisten én Belgische ministers klaagden de uitbuiting al vaak aan. Zonder veel resultaat.
Ze zouden een loon van 1.900 euro krijgen, en een mooi appartement in een fijne buurt. Vlakbij een goede school voor de kinderen. Het voorstel klonk te goed om te laten liggen. Dus besloten Georghe (44) en Luminata vier jaar geleden om de sprong te wagen, hun leven in Roemenië achter te laten voor een job in een Duits slachthuis. Twee jaar ging het goed. Tot de vleesfabriek door een groot Deens bedrijf werd overgenomen. Ze moesten met drie families in één schamel flatje leven en slapen. Tot twaalf uur per dag varkens uitbenen. Van vier uur 's middags tot diep in de nacht. Aan het eind van de maand kregen ze 800 euro.
"Daar werden nog heel wat huisvestingskosten, transportkosten en boetes afgetrokken", vertelt Luminata. "Omdat we zogezegd onze quota niet haalden. Of te vaak toiletpauzes namen. Aan elk varken dat we uitbeenden hielden we uiteindelijk één cent over."
De vleesindustrie is een van Duitslands paradepaardjes. Goed voor een kwart van de omzet van de hele voedingssector. Een paradepaardje met een wel heel duistere schaduwzijde, zo bleek deze week uit de ARD-reportage Loonslaven in Duitsland. Goedkope Oost-Europese arbeiders worden via Bulgaarse of Poolse onderaannemers massaal naar Duitse slachthuizen gelokt, met de belofte van een goed loon en dito onderkomen. Eenmaal ter plaatse worden ze schaamteloos uitgebuit. Omdat alles via Oost-Europese postbusvennootschappen gebeurt, is de Duitse arbeidswetgeving niet van tel. Geen sociale bescherming. En ondertussen ontlopen de bedrijven de loonkosten.
"Die mensen worden als beesten behandeld. Ze worden dicht op elkaar in gammele kazernes ondergebracht, achter prikkeldraad", vertelt ARD-journalist Peter Adrian, auteur van het boek Die Fleischmafia. "Ze hebben geen enkele vrijheid. Wie durft tegen te spreken, wordt vaak afgedreigd, of geslagen door de Oost-Europese ploegbazen. En dat crimineel handeltje is al tien jaar aan de gang."
De uitbuiting zou een uitwas zijn van een systeem dat gewezen bondskanselier Gerhard Schröder in 2003 heeft ingevoerd. Daardoor werd het mogelijk om goedkoop buitenlandse werkkrachten naar Duitsland te halen, om te voorkomen dat de vleesbedrijven uit Duitsland zouden wegtrekken.
Het is niet de eerste keer dat de abominabele werkomstandigheden in de vleesindustrie worden aangeklaagd. Eerder dit jaar dienden onze sp.a-ministers Johan Vande Lanotte (Economie) en Monica De Coninck (Werk) al een klacht in bij de Europese Commissie. Omdat de oneerlijke concurrentie vanuit Duitsland de Belgische vleesbedrijven richting faillissement duwt. Onze vleesindustrie klaagt al langer dat ze niet kan opboksen tegen Duitse concurrenten. Maar ook om te waarschuwen voor de risico's van het Duitse arbeidsmodel.
"Laten we hopen dat men in België in het vervolg tien keer nadenkt voor men weer over het invoeren van mini-jobs begint", reageert Vande Lanotte op de ARD-reportage. "En dat Duitsland de waarheid eindelijk onder ogen durft te zien. Het land kan dan wel uitpakken met een laag werkloosheidscijfer, het aantal werkende armen is groot. Angela Merkel heeft deze week voor het eerst geijverd voor de toepassing van minimumlonen voor alle sectoren. Dat is toch al iets."
Politieke onwil
De Europese Commissie laat weten de zaak nader te bestuderen.Ook het Duitse gerecht en de sociale inspectie lijken eindelijk in actie te zijn geschoten. Momenteel loopt er een onderzoek naar zwartwerk tegen 22 mensen en een twintigtal bedrijven. Maar of dat ook het definitieve einde betekent van de uitbuiting?
Adrian is sceptisch: "Deze schrijnende praktijken zijn al tien jaar bekend. Tien jaar." Dat er weinig of niets verandert, heeft volgens de journalist alles te maken met politieke onwil. Met het lobbywerk van de vleesindustrie. Duitsland is zowat de grootste vleesexporteur van Europa, die belangrijke economische positie geeft hen meteen gigantisch veel invloed.
"Gevolg: de overheid minimaliseert het probleem. Belooft de rotte appels te straffen, maar geeft niet toe dat het om structurele praktijken gaat. Bij grote vleesbedrijven is tot twee derde van het personeel uit Oost-Europa gedetacheerd. Als er onfrisse zaken aan het licht komen, wijzen zij naar de onderaannemer en houden ze zich van de domme. Natuurlijk weten zij wat er gaande is."
Om hoeveel bedrijven het gaat, is niet meteen duidelijk, maar in de Duitse media circuleren (grote) namen als Danish Crown en de PHW-groep. Vakbonden spreken van 1 miljoen Oost-Europese 'moderne loonslaven'.
"Niet alleen in de vleesindustrie. Bij distributiecentra van onlinewinkel Amazon is de situatie bijvoorbeeld even schrijnend", vertelt NGG-vakbondsafgevaardigde Matthias Brümmer. "In mijn streek alleen, de regio Oldenburg, gaat het om zesduizend mensen."
Ook hij verwacht weinig verbetering. Ook al groeit de kritiek op het arbeidsmodel en beginnen ook arbeiders zich te roeren. "Deelstaten, politieke partijen en geestelijken oefenen druk uit op de regering. Maar de regering in Berlijn sluit bewust de ogen. De vleesbaronnen hebben de regeringspartijen in hun greep."
Donderdag draaide een gesprek met de vakbond, economieminister Philipp Rösler (FDP) en de vleesindustrie nog op een sisser uit. "De vleesbaronnen willen de arbeiders geen minimumloon geven, enkel dat waar zij in het land van herkomst recht op zouden hebben", legt Brümmer uit. "Dat is een regelrechte schande. Die Oost-Europese arbeiders leven in een onmenselijke situatie, voortdurend in het ongewisse of ze morgen nog een job zullen hebben."
Ook Georghe en Luminata werden van de ene op de andere dag aan de deur gezet. "Omdat ik ziek was geweest", zegt Luminata. "De eerste keer in vier jaar." De onderaannemer had haar een papier laten tekenen in het Duits. "Daarin stond dat ik zelf ontslag nam. Wist ik veel, ik kan enkel Roemeens lezen en schrijven."