Staatsadvocaat met vast salaris heeft de toekomst
Europa werkt aan een richtlijn die de bijstand van een advocaat verplicht bij elk verhoor. Daarom pleiten topadvocaten voor de introductie van staatsadvocaten, die tegen een vast salaris, pensioen en met regelmatige uren werken.
"Momenteel wordt op Europees niveau gediscussieerd over de precieze inhoud van de richtlijn", zegt Hildegard Penne, projectleider bij de dienst voor het strafrechtelijk beleid. "Maar het kan snel gaan. Mogelijk is de richtlijn binnen enkele maanden al klaar."
Als de nieuwe EU-richtlijn er komt, dan is België verplicht om de maatregel in de eigen wetgeving te implementeren. Zo niet riskeren alle onderzoeksdaden of verklaringen nietig te worden verklaard.
De implementatie van de nieuwe richtlijn zal alleszins niet vanzelfsprekend zijn. Nu al menen advocaten, magistraten en politiepersoneel dat de Salduzwet, hoe mooi het principe ook, veel te duur is en organisatorisch een nachtmerrie. De Salduzwet bepaalt dat een verdachte recht heeft op rechtsbijstand bij het eerste verhoor.
"Alle mensen die werken voor justitie zien hun levenskwaliteit naar beneden gaan door de Salduzwetgeving", zegt de Antwerpse procureur des Konings Herman Dams. "Niet alleen de politie-inspecteurs maar ook de magistraten en advocaten moeten dag en nacht werken. De verdachte moet binnen de 24 uur zijn advocaat kunnen raadplegen, verhoord worden en voor de onderzoeksrechter verschijnen. Dat legt enorm veel druk op alle betrokkenen. Ook op de verdachte zelf, trouwens."
De advocaten die beschikbaar zijn voor de Salduzpermanenties - voornamelijk vrijwilligers en stagiairs - worden naar eigen zeggen veel te laat en te weinig uitbetaald. "Bovendien moeten de advocaten wel stand-by zijn tijdens weekends en nachten, maar weten ze nooit van tevoren of ze daar ook voor betaald zullen worden", zegt Jean-Marc Picard, voorzitter van het bureau voor juridische bijstand bij de Brusselse balie. Volgens de statistieken wordt 42 procent van de Salduzprestaties 's nachts geleverd en 25 procent tijdens de weekends.
De nieuwe richtlijn zal de bestaande organisatorische en financiële problemen alleen maar doen toenemen, zo vrezen alle betrokkenen. "Als we ook nog eens bij alle confrontaties of line-ups in een advocaat moeten voorzien, zal dat enorm veel geld kosten", aldus de Antwerpse onderzoeksrechter Karel Van Cauwenberghe.
Tijdens een studiedag over de Salduzwet gisteren in Brussel opperden aanwezigen daarom het idee van 'staatsadvocaten'. "Er zullen zeker advocaten te vinden zijn die vragende partij zijn voor een vast salaris, pensioen en regelmatige uren", aldus Picard. Ook Luc Huybrechts, emeritus afdelingsvoorzitter bij het Hof van Cassatie, ziet wel iets in het idee. "Al zou ik liever van 'public defenders' spreken. Zij kunnen zich specialiseren en hun werk beter regelen. Bovendien zouden de kosten veel meer beheersbaar zijn. Al moet hun onafhankelijkheid natuurlijk gewaarborgd worden."
Een andere mogelijke oplossing is een verlenging van de arrestatietermijn van 24 uur. België is het enige land, naast Roemenië en Luxemburg, waar de verdachte binnen de 24 uur voor de onderzoeksrechter moet verschijnen.
Als de nieuwe richtlijn er komt zal wellicht ook een meer fundamentele verandering van de Belgische strafprocedure nodig zijn. "De implementatie van de Salduzwetgeving was maar een eerste stap", zegt de Antwerpse procureur-generaal Yves Liégeois. "De hervorming is daarmee niet af. De nieuwe richtlijn zal ons ertoe verplichten om heel de procedure opnieuw te bekijken. We zijn nog lang niet thuis."