Links én rechts in VS tegen megafusie

De voorgenomen overname van nieuws- en entertainmentbedrijf Time Warner door telecomgigant AT&T stuitte zaterdag meteen al op kritiek van Amerikaanse consumentenorganisaties, politici en monopoliedeskundigen. Miljardenmanoeuvres op Wall Street liggen al niet zo lekker, tegenwoordig, en zeker niet als die tot machtsconcentratie bij de media leiden. Donald Trump ging zaterdag voorop in het verzet.

AT&T, een nazaat van het telefoonbedrijf dat eind negentiende eeuw werd opgericht door uitvinder Alexander Bell, wil 78 miljard euro neerleggen voor Time Warner, de uitbater van onder meer nieuwszender CNN, tv-serieproducent HBO en Hollywoods grootste filmstudio Warner Bros. Als de overname doorgaat, ontstaat een mediamoloch die zowel programma's produceert als ze 'vervoert' naar de consument. De grote vraag is of concurrerende programma's dan even makkelijk hun weg naar de huiskamer of de mobiele telefoon en iPad kunnen vinden.

Ook is de vraag wat deze consolidatie betekent voor de kosten van het media-aanbod. In de Verenigde Staten zijn tv en internet behoorlijk prijzig, doordat er maar een paar aanbieders zijn en de concurrentie klein is. De hoge rekeningen leidden deze zomer tot een hoorzitting in de Amerikaanse Senaat, waarin de kabelmaatschappijen werden gekapitteld wegens ondoorzichtige rekeningen en aangesmeerde extraatjes.

AT&T is zo'n kabelbedrijf. Het heeft als telefoniebedrijf niet alleen een kabelroute (glasvezel), maar levert ook betaal-tv via de satelliet, en bedient zo meer tv-kijkers dan andere Amerikaanse aanbieders. Daarnaast heeft het ook het grootste mobiele netwerk van het land.

Het snoer doorknippen

Alleen: dat verdienmodel staat onder druk. Het 'vervoer' van tv-programma's wordt riskant, doordat steeds meer kijkers 'het snoer doorknippen'. Steeds meer programma's belanden rechtstreeks bij de kijker. Netflix en Amazon produceren hun eigen documentaires, die via internet te zien zijn, en het bedrijf Hulu verkoopt tv-programma's op aanvraag, ook via internet. Daardoor hoeven kijkers niet meer zo nodig die dure tv-pakketten van hun kabelmaatschappij te kopen. Ook AT&T loopt dat risico, met zijn DirecTV. (Je hebt als kijker natuurlijk nog wel internet nodig, maar deze manier van tv-kijken is voor de kabelbedrijven veel minder lucratief.) Dus is de truc van AT&T nu om zelf de programma's te kopen, en zo dichter bij de bron te blijven zitten.

Dat is 'vertikale integratie': een bedrijf koopt de toeleverancier, om zo meer grip te houden op de verspreiding.

Het gevaar van de fusie van AT&T en Time Warner is dat het nieuwe bedrijf zijn eigen zenders gaat voortrekken. Dat betekent bijvoorbeeld dat een concurrent van CNN, een van de merken van Time Warner, meer aan AT&T moet gaan betalen om te worden doorgegeven, of verder weg wordt gestopt in de zenderlijst.

Een aantal jaar geleden deed kabelbedrijf Comcast na een fusie met media-aanbieder NBC Universal al zoiets: het verstopte de zakelijke tv-zender Bloomberg onderin de eindeloze stroom kanalen, om zo meer mensen naar zijn eigen zakelijke zender CNBC te lokken.

Het verzet tegen fusies, zeker van bedrijven met een democratische of nutsfunctie, is jarenlang vooral aangevoerd door linkse partijen. Maar ook rechtse populisten werpen zich nu op als beschermer van consumentenbelangen.

Dure aankopen

Het nut van fusies is twijfelachtig, en de fusie van nu kan de splitsing van volgend jaar zijn. AT&T ging in de jaren negentig ook al op internetavontuur, maar moest de dure aankopen een paar jaar later voor de helft van de prijs verkopen. En Time Warner wás ooit een geïntegreerd mediabedrijf van content en kabel, maar heeft die kabel in 2009 juist verkocht.

De enigen die er gegarandeerd op vooruitgaan, zijn de zakenbankiers en adviseurs die bij dit soort deals een procent of wat meepikken van de overnameprijs.

En dus is dit een deal van twee gevestigde ordes: de media en Wall Street - twee elites die niet populair zijn in populistische tijden.

Donald Trump, de presidentskandidaat van de Republikeinse partij, zei zaterdag tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Pennsylvania dat hij de fusie niet zou goedkeuren als hij president zou zijn. "Het is een voorbeeld van de machtsstructuur waartegen ik vecht. AT&T wil Time Warner kopen en dus CNN. Dat is te veel concentratie van macht in de handen van te weinig mensen."

Hillary Clinton heeft zich nog niet over de fusie uitgelaten, maar heeft een bedrijfsonvriendelijker agenda dan vroegere Democraten, met scepsis over vrijhandel en regulering van Wall Street als campagnepunten. De toezichthouders (de Federal Communications Commission en de Federal Trade Commission) zullen de politieke druk gaan voelen.