Dringend gezocht: financiering
Myrrha, het prestigieuze nucleaire onderzoeksproject in Mol, heeft dringend fondsen nodig. Nog geen enkele buitenlandse investeerder is met geld over de brug gekomen.
Nucleair onderzoek van wereldniveau, zo noemen ze het bij het Myrrha zelf. Het overheidsproject, verbonden aan het Studiecentrum voor Kernenergie in Mol, moet onder meer een methode ontwikkelen waardoor nucleair afval sneller afgebroken kan worden. Ook de bouw van een kernreactor louter voor wetenschappelijk onderzoek staat op het programma.
De kostprijs van het hele project? 1,6 miljard euro. En daar dreigt het faliekant mis te lopen. De ambities zijn dan wel torenhoog, de financiering geraakt maar niet van de grond. De federale overheid kwam met 100 miljoen euro over de brug, Europa met 50 miljoen. Maar daar blijft het zowat bij.
Toen het project in 2010 uit de startblokken schoot, rekende de regering erop dat 60 procent van investeringen uit het buitenland zou komen. Daar is nog geen enkele cent van binnengekomen, wordt bevestigd door het Myrrha en door de regering. Bevoegd minister Kris Peeters (CD&V) heeft nu zijn partijgenoot staatssecretaris voor Buitenlandse Handel Pieter De Crem gevraagd de boel recht te trekken.
Fukushima
Al bij het begin waarschuwde de Inspectie Financiën voor de investeringsrisico's, maar het is niet dat er sindsdien geen inspanningen zijn geleverd. Onder meer toenmalig premier Yves Leterme (CD&V) reisde de halve wereld af om Myrrha te promoten(DM 12/07). Dat resulteerde in samenwerkingsakkoorden met onder meer Kazachstan, China en Zuid-Korea. De focus lag op informatie-uitwisseling, maar het doel was dat er ook investeringen zouden volgen. Zo ver kwam het dus niet.
Veel heeft te maken met een nieuwe politieke context. Sinds de kernramp van Fukushima in 2011 zijn ze in Azië minder happig om te investeren in nucleaire projecten. Zuid-Korea besloot onlangs nog tot een kernuitstap, China kiest de laatste jaren steeds meer voor hernieuwbare energie, met immense zonne- en windparken.
Daarnaast spelen economische overwegingen. De nucleaire wetenschap evolueert zeer snel, wat een investering in Myrrha niet zonder risico maakt. De kostprijs liep al op van oorspronkelijk 1 miljard naar 1,6 miljard euro.
In 2015 werd een eerste grote evaluatie gemaakt door een team van topambtenaren. Toen werd beslist een internationale gezant aan te stellen om de buitenlandse investeringen op gang te brengen. Die kwam er nooit, maar CD&V schuift nu die rol naar Pieter De Crem toe. Hij kreeg al een uitgebreide briefing over het onderwerp, de regering moet nu beslissen of hij effectief op pad mag.
Veel zal afhangen van een nieuw evaluatierapport dat er dit najaar aankomt. Het zal de verdere toekomst van Myrrha bepalen. Ook de vraag of het federale niveau opnieuw geld gaat pompen in het project wordt dan behandeld. In 2015 werd 40 miljoen vrijgemaakt, na een eerste schijf van 60 miljoen in 2010. Kan dat opnieuw in budgettair krappe tijden?
Ondanks de moeilijke financiering wil niemand in de regering Myrrha opgeven. Toch worden er intern voorzichtig vragen gesteld over de haalbaarheid van het project. Mogelijk wordt de focus verlegd en worden de ambities bijgeschaafd. In 2015 werd al beslist om minder snel te gaan en het project in fases op te delen.
"Ze kunnen er beter mee stoppen", vindt Groen-parlementslid Kristof Calvo. "Niet alleen inhoudelijk hebben wij onze vragen, onze vrees van bij het begin dat dit niet kan worden gefinancierd, wordt alleen bevestigd." Voor hem staat het project nog te veel ten dienste van de productie van kernenergie en zou de aandacht moeten verschuiven naar veiligheid. "Het reeds verwerkte kernafval kan Myrrha niet sneller afbreken."
Juncker-fonds
In Mol laten ze zich niet opjagen. "Dat het zo lang duurt, is niet abnormaal", zegt Hamid Aït Abderrahim, adjunct- directeur-generaal bij het SCK en grote bezieler van Myrrha. "Dit zijn grote en ambitieuze ondernemingen. Bij gelijksoortige projecten in het buitenland heeft het tien jaar en langer geduurd om de financiering rond te krijgen. Veel contacten lopen nog. Duitsland zag na Fukushima af van een investering van 200 miljoen euro, maar tot op vandaag blijven we onderhandelen."
Abderrahim wijst erop dat het Myrrha al jaren op een lijst staat van de Europese Commissie van grote wetenschappelijke projecten. "Dat betekent dat er nog altijd vertrouwen is", zegt hij.
Tegelijk komt zijn project in aanmerking voor investering door het Juncker-fonds, het Europese fonds van 300 miljard euro voor grote strategische investeringen. Hij wil zich niet uitspreken over de som die is aangevraagd. En de bijdrage van de federale regering? "We zullen zien. Als ze iedere keer een paar miljard vinden voor de NMBS, zullen ze voor Myrrha ook wel iets kunnen vrijmaken."