Het was voorzitter Donald Tusk die het nieuws woensdagnacht kort voor 2 uur bevestigde, nadat eerder al was uitgelekt dat de EU27 May een uitstel tot eind oktober had aangeboden. De staatshoofden en regeringsleiders waren dat overeengekomen na urenlange onderhandelingen. “Verspil deze tijd niet

De nieuwe datum ligt mooi tussen wat May zelf had gevraagd – met name 30 juni – en wat Tusk zelf voorstelde – 30 maart 2020. Het is een compromis geworden, vooral om dat de Franse president Emmanuel Macron dwars lag en bleef hameren op een kort uitstel. “Dit uitstel is flexibel, maar een beetje korter dan ik verwacht had, maar het is lang genoeg om de best mogelijke oplossing te vinden”, zei Tusk op een persconferentie na afloop van de top.

Het lijkt werkelijk het uitstel van de laatste kans. “Verspil deze tijd niet”, zei Tusk. Het nieuwe uitstel van de Brexit betekent dat een ‘no deal’ op vrijdag 12 april definitief van de baan is.

Brexit afgelasten kan nog steeds

Hoe de Brexit nu verder aangepakt wordt, “ligt volledig in de handen van het Verenigd Koninkrijk”, zei Tusk. Als het Britse parlement er de komende zes maanden in slaagt het met de EU onderhandelde terugtrekkingsakkoord goed te keuren, dan vindt de Brexit plaats op de eerste dag van de daaropvolgende maand.

De Britten kunnen de hen geboden tijd ook gebruiken om van strategie veranderen, wat ertoe zou leiden dat de politieke verklaring die aan het akkoord gehecht is, aangepast wordt. Het akkoord zelf kan niet meer worden gewijzigd. “Dat zou de Ierse backstop in gevaar brengen”, legde Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker uit.

Het VK beschikt ook nog steeds over de mogelijkheid de Brexit in zijn geheel af te blazen, zei Tusk.

Wat met de Europese verkiezingen?

Het nieuwe uitstel betekent volgens Juncker dat het Verenigd Koninkrijk eind mei “waarschijnlijk” aan de Europese verkiezingen zal moeten deelnemen. Uit de Europese wetgeving vloeit namelijk voort dat het VK die verkiezingen moet organiseren als het het terugtrekkingsakkoord tegen 22 mei niet goedgekeurd heeft en het land tijdens de periode van de verkiezingen (tussen 23 en 26 mei) nog een EU-lidstaat is. “Als het Verenigd Koninkrijk deze verplichting niet nakomt, zal de terugtrekking op 1 juni plaatsvinden”, staat in de conclusies van de top.

In ruil voor het nieuwe uitstel, hebben de Europese leiders van Theresa May de garantie afgedwongen dat haar land zich “loyaal” zal opstellen zolang het tot de Unie blijft behoren en de goede werking van de Unie niet zal bemoeilijken. “Het VK blijft tijdens dit hele proces een volwaardig lid, met alle rechten en plichten die daarbij komen kijken”, zei Tusk. Juncker vulde aan dat hij er alle vertrouwen in heeft dat het land zijn engagementen zal nakomen.

Top eind juni

Op de Europese top van eind juni zullen de leiders zich nogmaals over de Brexit buigen, maar dan enkel om een stand van zaken op te maken. Juncker: “Juni zal niet dienen om beslissingen te nemen over een nieuw uitstel. Het is zelfs niet mijn ambitie om dan te gaan discussiëren, maar enkel te informeren.”

Op de vraag of 31 oktober de absolute deadline is voor de Brexit en nieuw uitstel niet meer mogelijk zal zijn, konden of wilden Tusk en Juncker niet bevestigend antwoorden. “We zien dan wel verder”, zei Juncker.

Toch liefst zo snel mogelijk EU verlaten

De Britse premier is tevreden, ook al had zij om een korter uitstel tot 30 juni gevraagd. Ze keert dan wel naar Londen terug met een uitstel tot 31 oktober op zak, maar een Britse sortie kan ook vroeger als ze het Britse parlement ertoe kan bewegen een Brexit-akkoord goed te keuren. May blijft erbij dat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie zo snel mogelijk moet verlaten, met een akkoord.

“Als het akkoord voor eind oktober wordt goedgekeurd, kan het Verenigd Koninkrijk uit de EU stappen. Als dat in de eerste drie weken van mei kan, dan kunnen we al op 1 juni de EU verlaten”, zei ze na afloop van de vergadering op een persconferentie.

May is van plan de Britse parlementsleden donderdag al toe te spreken over de details van het akkoord. Intussen blijft ze de gesprekken met oppositiepartij Labour voortzetten. “Dat zal niet gemakkelijk zijn, maar we hebben de verantwoordelijkheid als politici om de impasse te doorbreken”, zegt ze.

De Britse premier beloofde ook dat Groot-Brittannië zich gedurende het uitstel aan de verplichtingen zal houden, en loyaal zal samenwerken.

Premier Michel: “Goed compromis”

Het compromis dat de Europese leiders uit de brand sleepten, is een goed compromis, vooral omdat er enkele waarborgen zijn ingebouwd om te vermijden dat de Britten de Europese instellingen van binnenin boycotten. Dat zegt premier Charles Michel.

Michel bevestigt dat het om een compromistekst gaat. “Er waren argumenten voor lang en voor kort uitstel. Er is geen exacte wetenschap om te bepalen wat nu precies de beste garanties biedt op het vermijden van een harde Brexit.” Maar volgens hem is er ook een link met de samenstelling van de Europese instellingen na de verkiezingen: de nieuwe Europese Commissie schiet pas op 1 november uit de startblokken, waardoor de Britten alvast geen nieuwe eurocommissaris moeten nomineren.

Michel is vooral tevreden met de waarborgen om de werking van de Europese instellingen te blijven garanderen. Theresa May ging ermee akkoord enkele garanties in te bouwen om de normale werking van de Europese instellingen niet te ondermijnen, lees: de Britten zullen de EU niet van binnenuit boycotten. “De tekst is aangescherpt met een aantal verplichtingen. Ze maakt duidelijk dat Groot-Brittannië de eigen engagementen met betrekking tot loyale samenwerking moet respecteren, en dat ook de verplichtingen op basis van de Europese verdragen blijven gelden”, zei Michel.

Volgens de premier heeft ook de Europese Commissie argumenten aangedragen “die aantonen dat de mogelijkheden voor Groot-Brittannië om de instellingen te gijzelen zeer beperkt zijn.” Er staat onder meer een paragraaf in de overeenkomst die bepaalt dat de 27 tijdens de verlenging van de artikel 50-procedure zonder de Britse premier kunnen overleggen over zaken die pas na de Brexit ingaan. Concreet: Londen zal maar weinig in de pap te brokken hebben in de aanstelling van een nieuwe Commissievoorzitter en in de volgende Europese meerjarenbegroting. “Maar we moeten wel waakzaam blijven. Daarom is het ook nuttig om in juni een stand van zaken op te maken.”

Zelf heeft hij vooral de nadruk gelegd op de goede werking van de Europese instellingen, zegt Michel. “De discussie rond timing is gelinkt aan de bescherming van de correcte werking van de Europese instellingen. Maar ik heb ook gezegd dat als er een kans bestaat om de harde Brexit te vermijden, we die moeten grijpen. Dat is wat we vandaag hebben gedaan.”

De Europese eenheid is ondanks de lange, naar verluidt stevige, discussies van woensdagavond nog intact, zegt Michel. “Iedereen wilde het risico op een harde Brexit zo veel mogelijk indijken. Er waren alleen verschillende visies op de manier waarop we die doelstelling konden bereiken”, zei hij. Van enige frustratie over de starre houding van Frans president Macron was volgens de premier dan ook geen sprake.

Macron: “Geen enkele zekerheid”

“Er waren verschillende gevoeligheden, dat is normaal”, verklaarde Macron na afloop van de top. “En dus kregen we een lange discussie. Maar we zijn geëindigd met een compromis. We hebben de eenheid van de 27 bewaard, wat voor ons belangrijk is.”

Macron verdedigde het compromis ook. “Door voor 31 oktober te kiezen verzekeren we dat wanneer de volgende Europese Commissie in werking treedt (op 1 november, nvdr.), we het onderwerp afgehandeld zullen hebben.”

Maar dat betekent niet dat er zeker geen harde Brexit zonder akkoord komt, waarschuwde de Franse president. “Het is nu aan Groot-Brittannië om eerlijk te zijn met zichzelf en met het volk. Er is vandaag geen enkele zekerheid. Maar wat ons heeft overtuigd, is dat ze (premier May, nvdr.) voor het eerst in 2,5 jaar heeft gezegd dat ze gesprekken met Labour heeft aangeknoopt die mogelijk een meerderheid in het parlement teweeg zou kunnen brengen”, zei Macron. “Of dat effectief tot resultaten zal leiden, is niet aan mij om te voorspellen.”

LEES OOK. ‘No deal’ lijkt van de baan voor Brexit, toch zijn niet alle Europese leiders akkoord met lang uitstel: “Dit is absurd”