'Film realistischer dan opera? Komaan!'

Christoph Waltz - ahum - walst de foyer van de Vlaamse Opera binnen. Hij geeft iedereen beleefd een hand, schenkt water in voor het verenigd journaille, en excuseert zich voor de beperkte tijd die we toegemeten krijgen. Every inch a gentleman.

Maar dan wel een van het eigenzinnige soort. Vraag hem welke operacomponist hij verkiest en hij antwoordt met een analogie. "Ik rook af en toe sigaren en dan vragen mensen je al gauw welk merk je rookt. Waarom in godsnaam zou ik me beperken tot één merk? Waarom zou ik steeds hetzelfde willen?" Vraag hem naar zijn artistieke visie en hij omzeilt de kwestie. "Mijn mening doet er niet toe."

Beginnen dus maar bij het begin: een Hollywoodster, een opera-intendant en een gemeenschappelijke vriend, componist Christian Jost. Via de bemiddeling van die laatste, kwam Aviel Cahn, intendant van de Vlaamse Opera, bij Christoph Waltz terecht. Of hij Der Rosenkavalier wilde regisseren? "Ik droomde al lang van een regie-opdracht", vertelt Waltz, "maar opera? Daar durfde ik zelfs niet van te dromen. Nooit zou ik het initiatief genomen hebben. Maar toen ontmoette ik Aviel en hij had zo'n duidelijke visie op waar hij met Der Rosenkavalier naartoe wilde, dat ik snel heb toegehapt. Het voelde alsof ik het heel misschien toch zou kunnen, ook al is deze opera voor een beginner misschien te groots. Of ik zelf Der Rosenkavalier had gekozen? Misschien niet. Dat kan ik nu, een paar dagen voor de première, niet meer zeggen. Het voelt alsof dit de enige opera is die ik ooit zou willen regisseren, de enige muziek waar ik ooit zou willen naar luisteren."

Gelukkig sterven

"Je kan er je leven lang van dromen ooit te regisseren. En dan sterven. En misschien was ik wel gelukkig gestorven: het is nooit een frustratie geweest. Maar ervoor gaan: dat is toch waar het leven, waar ook opera, om draait? Tot nog toe heb ik geen spijt. Het was verrassend vast te stellen hoe vertrouwd het artistieke proces aanvoelt. Het verschil met theater is ontstellend klein."

Dat met zijn filmwerk daarentegen. "De concentratie op een filmset is dezelfde, maar het is harder werken. Je staat om half zes op, werkt 12 tot 16 uur, herhaalt sommige scènes 20 tot 30 keer. Met het risico dat midden in een zin de hele ploeg de set verlaat omdat er net dan een pauze ingelast is. Dan sta je daar als acteur. 'Let maar niet op mij. Ik ben maar op bezoek!'."

Niet dat hij met Der Rosenkavalier naar de nooduitgang van Hollywood zocht. "Wel brengt het de dingen die ik doe in balans. Zeker omdat er muziek in het spel is. Muziek maakt aardse tekortkomingen draaglijk. Maar ik hoef niet te ontsnappen aan Hollywood. Waarom zou ik? Hollywood is geen monster dat brave zielen opslokt. Ik ben geen slachtoffer. Integendeel. Ik hou van wat ik doe in Hollywood, ik hou van de mensen met wie ik er kan werken. Nergens anders heb ik ooit meer slimme, bevlogen en hardwerkende mensen ontmoet. Lopen er ook idioten rond? Natuurlijk! Waar niet?"

"Ik denk dat heel wat Hollywood-collega's me benijden. Had een van hen een opera mogen regisseren, dan was ik ook jaloers geweest. Ik had dan zeker gedacht: 'Verdorie, waarom hij en niet ik?'"

Kleine tip in het geval u Christoph Waltz ooit zou ontmoeten. Noem film geen realistischer kunstvorm dan opera. Het irriteert de acteur zichtbaar. Heel even lijkt hij zelfs te transformeren in het personage dat hem wereldberoemd maakte: slechterik Hans Landa uit de Tarantino-film Inglourious Basterds. "Denk jij dat het echt is als je een vliegtuig ziet opstijgen in een film? Die discussie wil je met mij niet aangaan. Dan zitten we hier over anderhalve week nog. Maar toch: komaan! Een film is licht op een projectiescherm. De muziek komt uit luidsprekers. Opera, film, theater: telkens komt het op hetzelfde neer: het is de toeschouwer die de productie werkelijk maakt. Het gaat om jou en de mate waarin jij je kan identificeren met wat op het scherm of op de planken gebeurt. Hoe meer ruimte je daarvoor krijgt, hoe beter."

Net daarom heeft hij het liever niet over zijn artistieke visie. Wat de relevantie is van Der Rosenkavalier voor een publiek uit de eenentwintigste eeuw? Volgens Waltz doet zijn mening er niet toe. "Ik wil er niet over toeteren in de media, want dan zou ik het publiek een bepaald perspectief opdringen. Clint Eastwood zei ooit: 'Cinema is a couple of laughs and a couple of beers afterwards'. Goethe zei dan weer: 'Je ziet enkel wat je al weet'. Kies maar, zou ik zo zeggen."

"Het gaat niet om de regisseur. Ik ben de director - letterlijk: ik wijs de richting - the direction - aan waar de zangers en het team naartoe zouden kunnen gaan en doe alles wat in mijn mogelijkheden ligt, om hen van die richting te overtuigen. Om macht gaat het niet. Ik gruw van de persoonlijkheidswedstrijd waaraan sommige regisseurs maar al te graag meedoen. Ik pretendeer ook niet een expert te zijn. Er zijn al te veel zelfverklaarde experten in de wereld. Ik hoef mijn publiek niks te leren."

Zonder korset

Een radicaal andere Der Rosenkavalier wordt Waltz' versie niet. Daarvoor is zijn respect voor het origineel te groot. Al gaat het niet alleen om respect. "Het heeft vooral met gezond verstand te maken. Deze opera laat zichzelf niet in een korset dwingen."

"De gedachte 'Wat zou Strauss hiervan denken?' is één keer bij me opgekomen. Maar al snel heb ik die uit mijn geest gebannen. De man kan zichzelf toch niet verdedigen. (lacht) Wat niet betekent dat ik van Der Rosenkavalier een compleet andere opera wil maken. Dan had ik er maar zelf een moeten schrijven. Bovendien: waarom zou ik Strauss naar mijn niveau halen als ik kan opstijgen naar het zijne?"

Der Rosenkavalier gaat op 15/12 in première in de Vlaamse Opera, Antwerpen en speelt daar tot en met 28/12. Daarna van 9 tot en met 19/1 in de Vlaamse Opera, Gent. www.vlaamseopera.be