Duitsland leeft jaar lang in kieskoorts

Ondanks dalende werkloosheid en aantrekkende economie gaat de Duitse burger met woede in de buik naar de stembus. Woede omdat de kloof tussen hem en de politiek groter is dan ooit, ontevredenheid ook over een regering die zich voortsleept en in dit superverkiezingsjaar grotendeels geïmmobiliseerd zal zijn. Want dat het máár om deelstaatverkiezingen gaat, is natuurlijk een fabeltje. Er staat echt wel wat op het spel voor Merkel & co. en dat wordt niet in de Duitse hoofdstad, maar in de deelstaten beslist.

Het zijn geen mooie vooruitzichten waarmee Angela Merkel aan het nieuwe jaar begint en als het echt slecht loopt, komt het gewoon hierop neer: zeven verkiezingen, zeven nederlagen. Elke nederlaag in een van de Länder zal ook aan CDU-voorzitter Merkel blijven hangen en zeker aan haar vicekanselier Guido Westerwelle, tevens voorzitter van haar liberale coalitiepartner FDP. Vooral voor hem ziet het er helemaal slecht uit. Merkels CDU zal misschien nog in wat deelstaatregeringen blijven zetelen, al ziet het er niet naar uit dat haar partij nog de minister-president zal leveren, Westerwelles FDP zou echter in geen enkel van de zeven deelstaatparlementen nog vertegenwoordigd zijn.

Voor de oppositie tegen zwart-geel in Berlijn kondigt zich het noodlottige jaar behoorlijk goed aan. Volgens peilingen hebben zowel de sociaal-democratische SPD, als de Groenen als de linkse Die Linke de electorale wind in de zeilen en zullen ze in sommige Länder voor een aardverschuiving zorgen. Zij kunnen nieuwe coalities tot stand brengen en met elke veroverde post van minister-president de druk op Merkels nationale ploeg verhogen en met meer zelfvertrouwen de bondsdagverkiezingen van volgend jaar tegemoet gaan.

Als Merkel nog meer verliest in de Bundesrat (de tweede kamer, waar de deelstaten een stem in het kapittel hebben), kan die haar wetgevende werk door vetomaneuvers behoorlijk bemoeilijken. Merkel is vooral beducht voor het verlies van Baden-Württemberg. In deze zuidelijke ‘rijke’ deelstaat is haar CDU bijna 60 jaar aan de macht, soms alleen, soms met een coalitie. In dit traditioneel zwarte en oerkatholieke Land is het gevaar volgens de peilingen het grootst dat de partij bezwijkt onder de electorale klap.

Hamburg

In het noorden is de verkiezingscampagne al gestart: Hamburg stapt op 20 februari als eerste naar de stembus. Op het CDU-hoofdkwartier heeft men een klinkende nederlaag als begin van het superjaar al ingecalculeerd. Het begint met een catastrofe: minister-president kwijt en de partij verliest 20 procent van haar stemmen. Van 42 procent in 2008 dondert de CDU naar 22 procent en wordt in de noordelijke deelstaat een soort politiek randverschijnsel, net zoals de liberalen van de FDP die niet meer in het parlement zouden geraken. CDU-lijsttrekker Christoph Ahlhaus denkt al aan een ‘grote coalitie’ met de SPD, maar dan wel als junior partner. De SPD komt volgens de peilingen boven de 40 procent uit en de Groenen tussen de 15 en de 18 procent, waarmee ze samen een rood-groene regering in het hoge noorden kunnen vormen.

Sachsen-Anhalt

Hoewel de nationale weerslag van de oostelijke deelstaat gering is, wordt toch met redelijk wat belangstelling uitgekeken naar het gevecht inSachsen-Anhalt,waar een ‘gevecht onder de roden’ zal plaats hebben. De SPD ligt met zo’n 30 procent goed in de peilingen, maar wordt op de hielen gezeten door Die Linke, die in sommige van de enquêtes zelfs de grootste partij wordt. Een rood-rode coalitie ligt dus in de lijn der verwachtingen, voor de CDU is alleen in geval van een wonder nog een rol weggelegd en de FDP komt ook daar niet in het parlement.

Baden-Württemberg

Dit wordt nu al de ‘belangrijkste verkiezing van het jaar’ genoemd omdat het Land een politiek machtscentrum in de Bondsrepubliek is, en wie daar aan de macht is ook op nationaal vlak iets te zeggen heeft. De CDU van Merkel is daar sinds bijna 60 jaar aan de macht, alleen of via coalitieregeringen, maar de partij zou nu beneden de 40 procent zakken. Andere partijen zouden met zo’n resultaat nog best tevreden zijn, maar voor de CDU en haar voorzitter Merkel is dat een onwaarschijnlijke oplawaai. Van de FDP kan geen redding meer komen aangezien zij de kiesdrempel van 5 procent niet meer zou halen, terwijl ze in 2009 nog op 18 procent stond.

Rheinland-Pfalz

In de deelstaat waar de CDU worstelt met een schandaal rond partijfinanciering, wacht de volgende klap. CDU-lijsttrekker is Julia Klöckner, maar die is vooral bekend als voormalige wijnkoningin en als voorwerp van de moddercampagne die de andere partijen tegen haar voeren. De FDP zal weinig soelaas kunnen brengen want ook hier vliegt ze uit het deelstaatparlement. Het lijkt weinig waarschijnlijk dat Kurt Beck van de SPD nog eens een ambtstermijn alleen zal kunnen regeren, maar met de hulp van de Groenen (meer dan 10 procent) zal hij wel minister-president kunnen blijven. König Kurt is al zestien jaar aan de macht en ziet een rood-groene regering wel zitten.

Bremen

De kleinste Duitse deelstaat is vast in rode handen en zal dat met de grootste waarschijnlijkheid ook wel blijven. De ‘eerste burgemeester’ zoals de minister-president van die deelstaat heet, wordt al 65 jaar door de SPD geleverd en dat zal wellicht zo blijven. SPD-topman Jens Böhrnsen heeft de vorige keer de Groenen mee in het regeringsschip genomen en dat zal nu ook wel gebeuren. De man heeft bovendien een onverwachte meevaller gekregen: toen in de lente van 2010 bondspresident Horst Köhler (CDU) opstapte, werd Jens Böhrnsen volgens de grondwettelijke beurtrol voor korte tijd Duits staatshoofd en hij heeft dat behoorlijk goed gedaan. In de peilingen maakt de CDU van Merkel ook hier geen kans, ook al omdat ze verdeeld is door interne ruzies en gedoe rond de lijstsamenstelling. Overlopers naar de SPD en heibel tussen CDU en FDP maken het negatieve plaatje in Bremen compleet.

Mecklenburg-Vorpommern

Het noordelijkste district van de voormalige DDR is tevens het thuisland van Angela Merkel. Erwin wie? - luidt het steevast als gevraagd wordt wie de minister-president van het Land is. Een Duitse krant bestempelde de verkiezingsstrijd in Mecklenburg-Vorpommern onlangs als het “gevecht van nobody’s”. Erwin Sellering is SPD-minister-president van een grote coalitie met de CDU, maar noch hijzelf, noch de rood-zwarte coalitie zijn erg populair in de deelstaat. Hijzelf niet omdat hij een Wessi is die uit het Ruhrgebied komt, zijn coalitie niet omdat die geen greep krijgt op de catastrofale werkloosheid en hele regio’s overlaat aan extreem-rechts tuig dat de bevolking terroriseert. Als de SPD de grootste blijft, kan de grote coalitie verder, maar rood-rood (SPD samen met Die Linke) lijkt veel waarschijnlijker en dat uitgerekend op het thuisfront van kanselier Merkel.

Berlijn

Blijft tenslotte nog Berlijn, waar alles of niets wordt gespeeld tussen de huidige regerende burgemeester Klaus Wowereit (SPD) en Renate Künast van de Groenen. Elk van beiden wil de komende coalitie leiden en geen van beiden wil de ‘vice’ van de andere zijn. Daarmee lijkt rood-groen op voorhand uitgesloten, maar in de politiek weet men nooit. De Groenen lagen in de peilingen lang een beetje voor de SPD, maar de nog steeds erg populaire Wowereit maakt snel achterstand goed. Bovendien is hij overál in Berlijn, terwijl de West-Duitse fractieleidster van de Groenen in de Bondsdag te weinig aanwezig is op het terrein van de hoofdstad. De CDU staat ook in Berlijn nergens en komt alleen in beeld als ze door anderen voor een coalitie zou gevraagd worden.

Met belangstelling wordt ook uitgekeken hoe Die Linke zal presteren. Uiterst links heeft in alle zeven deelstaten lijsten ingediend, ook in de twee rijke West-Duitse Länder, Rheinland-Pfalz en Baden-Württemberg. De peilingen geven daar iets meer dan 4 procent aan en als er nog een beetje bijkomt, zit men tegen de kiesdrempel van 5 procent, wat voor de West-Duitsers in het zuiden een schok zou zijn. In het noorden komt de partij tot of boven de 8 procent: 8,5 in Bremen en 8 in Hamburg.

In het oostelijke deel, in de voormalige DDR, staat Die Linke traditioneel sterk. Bij Angela Merkel thuis, in Mecklenburg-Vorpommern, haalt de partij volgens de peilingen 22 procent, in Berlijn zakt ze wat weg, maar houdt toch nog 15 procent en in Sachsen-Anhalt zou ze wellicht voor een verrassing zorgen door met een dikke 30 procent groter dan de SPD te worden. Als de CDU daar dezelfde klappen krijgt als elders, gaat het ambt van minister-president naar een “communist” van Die Linke. Een schok voor menig oud DDR-burger, maar zeker voor de zwart-gele coalitie van Angela Merkel.