Ook bondskanselier Merkel legt Europa staalharde discipline op

Pal om negen uur 's ochtends, in sober zwart, met bezorgde blik ook las Angela Merkel haar tekst voor. Lás, want ruimte voor improvisatie was er in de Bundestag kennelijk niet. Het was alles harde aandrang wat uit Merkels woorden sprak. "De oplossing voor de crisis ligt niet in eenmalig effectbejag", zei ze, "er zullen moeilijke jaren volgen." Merkel vergeleek het gevecht tegen de vertrouwenscrisis met "een marathon", waarin niet degene die het snelst uit de startblokken schiet met het goud gaat lopen, wel de atleet met het grootste uithoudingsvermogen.

Merkels ideeën klonken vertrouwd, niet alleen omdat ze in de lijn lagen van wat ze in de voorbije maanden al had voorgesteld, ook omdat president Sarkozy zich donderdag grotendeels in die zin had uitgedrukt. Sarkozy had Merkel zijn toespraak overigens als eerste laten zien. Uit beleefdheid, maar volgens rechtse en linkse soevereinisten in Frankrijk ook om haar goedkeuring te vragen.

Merkel beklemtoonde de noodzaak van een stabiele fiscale unie tussen de zeventien eurolanden. Ze drong aan op harde, door het Europees gerecht afdwingbare sancties tegen landen die de stabiliteitscriteria met voeten treden (door hun schulden of begrotingstekorten te laten ontsporen). Ze zei ook dat de oplossing voor de problemen niet van de Europese Centrale Bank moest komen, maar van het beleid. Anders dan Sarkozy, die de lidstaten het laatste woord wil geven in de begrotingscontrole, wil Merkel het toezicht aan een onafhankelijke 'Brusselse' instantie toevertrouwen.

Zonder het met zoveel woorden te zeggen wees Merkel voor de tigste keer de optie van de hand dat de ECB nog meer soevereine schuldpapieren zou opkopen, of via eurobonds de diverse schuldenbergen tot één Europese schuldenberg zou versmelten. "Het mandaat van de Bank is niet dat van de Federal Reserve in de Verenigde Staten", zei ze. Als de schulden ooit gefusioneerd worden, dan moet er eerst een centraal economisch beleid komen, zegt Duitsland. Niet iets waar de Fransen happig op zijn.

Maandag treffen Sarkozy en Merkel elkaar in Parijs voor een topontmoeting waarop de plannen duidelijkheid moeten krijgen. Sceptici vragen zich af wat 'Merkozy' dan uit de hoed zal toveren dat er al niet eerder werd uitgetoverd. Sinds de zomer houdt het 'stel tegen wil en dank' maandelijks beraad en de jongste weken hadden de twee elkaar dagelijks aan de telefoon.

Ook in de aanloop naar maandag zullen Parijs en Berlijn nog bikkelhard negotiëren, want Sarkozy blijft hopen dat Merkel haar strak anti-inflationaire visie bijstelt. In Duitsland, dat het voorbije decennium fiks hervormde en waar bijvoorbeeld de pensioenen al jaren bevroren zijn, zit de vrees voor inflatie en de mogelijke politieke implicaties daarvan er om historische redenen (zie de hyperinflatie van 1923) diep in. Geld bijdrukken is met andere woorden geen optie voor Berlijn.

Frans-Duitse tandem

Merkel hamerde er gisteren ook op dat het Europees Stabiliteitsfonds (EFSF, met een 'startkapitaal' van 440 miljard euro) voldoende middelen bezit, maar dat "we er alles aan moeten doen" om het ook meer slagkracht te geven. Er gaan vele stemmen op om het noodfonds tot een volwaardige bank om te bouwen, maar zover is het nog niet.

Hoe dan ook blijft het de vraag of de markten Europa wel de nodige tijd zullen gunnen om zijn hervormingen (zie kaderstuk) erdoor te krijgen. Pleitte Sarkozy voor een nieuw Europees verdrag, dan wil Duitsland, net omdat er haast mee gemoeid is, het Verdrag van Lissabon aanpassen, "zodat het beter afgestemd is op de engagementen die de 27 lidstaten eerder al genomen hebben", aldus de Duitse minister van Europese Zaken Werner Hoyer donderdag.

Niet alleen moet de Frans-Duitse tandem de komende uren tot een sluitende consensus komen, ook moet 'Merkozy' het plan vervolgens aan de landen van de eurozone en andere EU-lidstaten verkocht krijgen. Wordt de Europese top van 9 december een succes, dan kunnen de onderhandelaars aan het werk. Het is de ambitie om tegen de lentetop van maart 2012 een mandaat te krijgen dat Europa aanpast aan de wereld waarin het leeft.