'Koning doet zelf aan populisme'
In zijn kersttoespraak waarschuwde koning Albert II duidelijk voor populisme. Hij verwees daarvoor zelfs naar de 'rampzalige gevolgen in de jaren dertig'. 'De koning doet zelf aan populisme', zegt professor Mark Van den Wijngaert.
"Dit is toch wel ongezien." Het zijn de woorden van Mark Van den Wijngaert, professor emeritus hedendaagse geschiedenis. Van den Wijngaert schrok even op bij het zien en horen van de traditionele kerstspeech van koning Albert II. Die richtte zich aanvankelijk tot de rampspoed die de economische crisis met zich meebrengt.
De ontslagengolf, met Ford Genk als exponent. Om verderop in de speech de politieke toer op te gaan en de link te leggen tussen hedendaags populisme en het fascisme van de jaren dertig.
De letterlijke tekst van de koning: "In de verwarrende tijden die we nu meemaken, moeten we waakzaam blijven en de populistische betoogtrant helder doorzien. Altijd zoeken ze naar zondebokken voor de crisis, ofwel zijn het de vreemdelingen, ofwel landgenoten uit een ander landsdeel.
"Zulk betoog komt vandaag vaak voor in talrijke Europese landen, ook bij ons. De crisis van de jaren dertig en de populistische reacties die ze teweegbracht mogen niet worden vergeten. Men heeft gezien welke rampzalige gevolgen dat voor onze democratieën heeft betekend." Waarbij de koning impliciet lijkt te verwijzen naar de N-VA.
Averechts
Voor Van den Wijngaert is het "ongezien", omdat de koning zich nooit eerder zover waagde in het politieke debat. "De koning verwijst eerst naar één partij, één manier van denken, waarin de schuld van de crisis bij de Franstaligen wordt gelegd. Om dat populisme dan te verbinden met de jaren dertig, dat is een stap te ver. Een grote stap te ver. Zoiets kun je van België niet beweren. In andere Europese landen klopt het misschien wel, denk maar aan de extreem rechtse partij Gouden Dageraad in Griekenland. Daar is de link met de jaren dertig er misschien wel."
"Bovendien", vervolgt Van den Wijngaert, "werkt het discours van de koning eerder averechts en bezondigt hij zich eigenlijk zelf aan populisme."
Politiek staartje
N-VA, de partij waar de koning impliciet lijkt naar te verwijzen, wil niet meteen reageren op de speech van Albert II maar is duidelijk niet opgezet met de plotse demarche. "Ik ben toch wel serieus geschrokken, ja", zegt een partijtopper. "Dit leek wel een uitzending door derden, verzorgd door de PS."
Mogelijk krijgt de speech ook nog een politiek staartje. "Wie had de pen vast bij het schrijven?", vraagt Van den Wijngaert zich nog af. "De koning, samen met zijn entourage. Dat kan niet anders. Maar vooraleer de kerstspeech op televisie verschijnt, moet de regering groen licht geven aan de koning. Het zou mij niet verbazen als de premier daar straks vragen over krijgt in het parlement."
"De koning heeft een gevoel van ongerustheid uitgesproken", klinkt het op het kabinet van premier Elio Di Rupo (PS). "Daarbij heeft hij verwezen naar historische gebeurtenissen die niet hebben bijgedragen om oplossingen te vinden. Hij heeft geen enkele partij bij naam genoemd. Dat hij aan de burger vraagt om waakzaam te zijn tegenover bestaande populistische discours waarin zondebokken voor de crisis worden gezocht, is een waarheid die geen specifieke partij viseert. Het is overigens een standpunt dat men kan begrijpen van een staatshoofd."
Het kabinet van de premier benadrukt ook dat de toespraak gedekt is door de regering. "Maar het gaat noch om een toespraak van de regering zelf, noch om een toespraak van de eerste minister, wel om een toespraak van het staatshoofd ter gelegenheid van de eindejaarsfeesten. De toespraak schrijft zich in in de opeenvolgende meelevende toespraken van de koning, die allemaal waren gedekt door de verschillende regeringen."