De organisatie die altijd te veel of juist te weinig doet

Een e-mail van een kinderdagverblijfuitbaatster uit het Limburgse, die graag een vergunning wil om vijftien kinderen op te vangen. "Mijn capaciteit wordt goedgekeurd voor 14 kindjes ipv de gevraagde 15 kindjes. Volgens mijn berekening heb ik in totaal 77,27 m² binnenruimte en 50 m² buitenruimte beschikbaar voor de kindjes. Dus kom ik aan 15 kindjes ipv 14."

Wat volgt is een stroom berichten tussen het kinderdagverblijf en Kind en Gezin, dat de vergunningen uitreikt. Grondplannen worden uitgewisseld, berekeningen overgedaan. Op een gegeven moment wordt er gediscussieerd over de vraag of de leefruimte de vorm heeft van een trapezium dan wel een vierkant. Conclusie: de Zorginspectie, het agentschap dat op vraag van Kind en Gezin crèches controleert, moet op bezoek komen om op te meten of de beschikbare ruimte 71 m² of 77,27 m² bedraagt.

Het is een voorbeeld uit de inbox van Vlaams Parlementslid Mieke Vogels (Groen). Ze krijgt naar eigen zeggen een hoop berichten van overspannen crèche-uitbaters. Deze keer is het lang aangekondigde kinderopvangdecreet de boosdoener. Ook de uitbaatster in Roeselaere, die gisteren plots de deuren sloot voor 210 kinderen, verwijst naar de strenge voorwaarden voor nieuwe vergunningen.

"Initiatieven worden doodgeknepen met regels en verplichtingen", zegt Vogels. "Kind en Gezin verschuilt zich achter regels en procedures, en denkt niet mee over oplossingen."

De machine stokt

Kind en Gezin stelt te weinig de vraag of hun regels in de praktijk wel haalbaar zijn, zegt een expert zelfstandige kinderopvang die voor Kind en Gezin heeft gewerkt. "Denk maar aan de attesten die alle ouders digitaal moesten aanvragen voor de opvang. Zij gaan er dus van uit dat iedereen een computer heeft, een e-mailadres en een bakje om je identiteitskaart in te laten scannen. Dat krijgen niet alle ouders zomaar klaargespeeld."

Het is een logge organisatie, zegt de expert. "Een echte bureaucratie, met iedereen die op een andere dienst verantwoordelijk is voor iets anders. Wat niet betekent dat er geen visie is. Zeker aan de top zijn er een heleboel capabele mensen die echt wel weten waar ze mee bezig zijn. Het is vooral de enorme machine die soms stokt."

Kind en Gezin is een verzelfstandigd overheidsagentschap met wortels tot in de negentiende eeuw. Toen was het terugdringen van kindersterfte door infectieziektes prioritair. Vandaag telt het agentschap 1.328 personeelsleden, vaccineert het meer dan 600.000 kinderen en gaat het bij meer dan 65.000 moeders op kraambezoek. Die bezoeken zijn vrijwillig, huisbezoeken en consultaties (bijna 600.000 per jaar) zijn dat ook.

De organisatie wordt geleid door Katrien Verhegge, een pedadoge die aan het begin van haar carrière aan de KU Leuven als wetenschapper de inspecties van de kinderopvang uittekende. Ze gaat aan de slag op de kabinetten van welzijnsministers Vanackere en Vandeurzen (beiden CD&V) en leidt de instelling sinds 2008. Kind en Gezin voert uit wat Welzijn voorschrijft.

De sterk medisch gerichte zorg waaierde de afgelopen decennia uit tot een uitgebreid pakket ondersteuning en preventie, van tips over gezonde voeding en veiligheid tot advies om beter op te voeden. Met het nieuwe decreet, dat op 1 april in werking trad, waakt Kind en Gezin over de volledige kinderopvang, waar meer dan zes op de tien kinderen jonger dan drie gebruik van maken.

Die centrale autoriteit is nodig, zegt Michel Vandenbroeck, docent gezinspedagogiek (UGent), die een boek over de organisatie schreef. "Kinderopvang is van een vorm van liefdadigheid geëvolueerd naar een recht waar kwaliteitseisen aan verbonden zijn. Daar moet de overheid over waken."

Slingerbeweging

Waarom komt de organisatie dan zo vaak onder vuur, klagen ouders over betutteling en de kinderopvang over de regeltjes? "Kinderen zijn aan de ene kant ons kostbaarste bezit, aan de andere kant staat er iemand met de portemonnee klaar die er geld aan verdient. Natuurlijk zorgt dat voor spanning. Kinderen, het ligt altijd gevoelig. Dat gaat bovendien in slingerbewegingen: vandaag roept een aantal zelfstandigen om een paar plaatsen extra. Een paar maanden geleden werd ik door journalisten gebeld met vragen over een onthaalmoeder die een kind over de balustrade had laten slingeren, en of Kind en Gezin niet sneller had moeten ingrijpen. Volgende maand maken we ons druk over een verkeerde beweging in een crèche."

Het volstaat niet om kindjes graag te zien om goede opvang te organiseren, zegt Leen Du Bois, woordvoerster van Kind en Gezin. "Het vraagt serieus management en veel investeringen. Wij begrijpen de bekommernissen van de sector om de financiële leefbaarheid. Maar het is verkeerd om het decreet met alle zonden te beladen."

Reguleren is een moeilijke evenwichtsoefening, zegt ze. "Maar je zorgt niet voor je eigen kind, wel voor dat van een ander."