Big in America, dankzij de wiskunde
Gevierd in de States, een nobele onbekende in Vlaanderen. De Oostendse wiskundeprofessor Jean Bourgain (62) heeft de 'Nobelprijs voor Silicon Valley' gekregen. Wie is de man die we eigenlijk allemaal moeten kennen?
De 'Breakthrough Prize', door sommigen de 'Nobelprijs van Silicon Valley' gedoopt, is in het leven geroepen door Google-oprichter Sergey Brin, zijn Facebook-collega Mark Zuckerberg en enkele geestesgenoten, om uitzonderlijke wetenschappelijke prestaties te belonen. Bourgain heeft de prijs gewonnen voor zijn baanbrekende werk rond partiële differentiaalvergelijkingen. Voor alle niet-wiskundigen een onbekende, bijna surrealistische wereld. Maar vooral zijn wereld.
Bourgain is wiskundeprof aan het Institute for Advanced Study (IAS) in het Amerikaanse Princeton, New Jersey. Ook Albert Einstein heeft er gewerkt. In een academische wereld die door een hoge publicatiedruk wordt gemarteld, is het IAS uitzonderlijk: het is een plek waar wetenschappers zich ongegeneerd kunnen wagen aan fundamenteel onderzoek dat de intellectuele revoluties van morgen moet voeden. Hoe is een Oostendenaar daar in godsnaam beland?
Liever denken
Bourgain groeide op als zoon van een Oostends artsenpaar. Aanvankelijk leek hij niet bepaald een bolleboos in wording. Als peuter leek hij zelfs wat achterop te hinken, want hij begon pas laat te spreken. Ook in de lagere school hoorde hij niet bij de hoogvliegers, maar toen hij vijftien was, ontdekte een leraar aan het atheneum wat voor een wiskundig genie in hem schuilging.
Begin jaren 70 ging Bourgain wiskunde aan de VUB studeren, en werd er op zijn 27ste prof. Maar toen hij aan de unief ondanks zijn talent naast een promotie greep, vertrok hij naar Frankrijk en kort nadien Amerika. In 1985 gaf hij les aan de universiteit van Illinois, vanaf 1994 begon hij te werken aan de plek waar hij dus echt zijn potentieel kon benutten: het IAS in Princeton.
Even was Bourgain departementshoofd van het wereldvermaarde instituut en zat hij zelfs aan het bureau van Einstein. Maar het was meer opoffering dan eer, had niets te maken met de schoonheid van de wiskunde. Bourgain wilde gewoon denken, wérken.
En met succes. Er volgden onderscheidingen uit Zwitserland, Oekraïne, eredoctoraten aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem, de universiteit van Marne-la-Vallée in Frankrijk en aan zijn 'eigen' universiteit in Brussel. Bourgain won ook zowat alle grote prijzen in de wiskunde. In 2010 deelde hij de Shawprijs met vier collega's in Honkong, in 2012 was er de Crafoordprijs, ook wel de 'Nobelprijs voor de wiskunde' genoemd, en sinds deze week is er dus ook de 'Breakthrough Prize'.
Maar volgens zijn zus Claire, pathologe aan de VUB, hecht Bourgain weinig belang aan zulke prijzen. Claire, eerder aan Het Laatste Nieuws: "De blijheid die hij voelt, gaat niet over een prijs. Wanneer hij een probleem opgelost krijgt, na dagen en dagen nadenken, dat is zijn blijdschap."
Niet naar de koning
Bescheidenheid is wellicht de karaktereigenschap die Bourgain het meeste tekent. Hij leeft voor zijn vak en is alleen daarop gefocust. Interviews geeft hij nooit, en naar verluidt heeft hij ooit een uitnodiging van koning Albert afgeslagen. "Een feest? Wiskunde is arbeid", heeft Bourgain ooit aan een collega gezegd.
Over zijn familieleven is weinig bekend. Bourgain heeft een vrouw, die in Californië doceert, en een zoon, met wie hij graag zit te schaken. Voor die laatste worden kosten noch moeite gespaard, want Bourgain is ooit naar Groot-Brittannië afgereisd om hem met zijn ingenieursexamens te helpen.