'The horse has eaten the suitcase...'
Het Radio 2-programma Vragen staat vrij, het langstlopende op de vaderlandse radio én meteen ook het langstlopende in heel Europa, heeft maar liefst 42 jaar stand gehouden. We hebben het hier over een icoon dat al die tijd trendsetterij en marketingonderzoek ongeïnteresseerd aan de kant flikkerde, zoals de modale gentsefeestenbezoeker dat doet met een flyer van vzw Ascese & Bezinning.
Vragen staat vrij is zoals de duffelcoat, Chanel N°5, het aambeeld of Gitanes Filter: vrij tijdloos inzake kwaliteit en design. Het programma krijgt dan ook een contemporaine opvolger waarin dezelfde onverwoestbare formule wordt gehandhaafd. Het schijnbaar wat oudbakken concept 'verzoekplatenprogramma' sluit immers, o ironie, meer bij de tijdgeest aan dan ooit tevoren. Twitter, Facebook, krantensites, weblogs, allemaal bieden ze de burger de mogelijkheid om zijn stem te laten horen, om kond te doen van zijn of haar visie op eender welk onderwerp. Het internet tout court is feitelijk één gigantische interactieve speakers' corner geworden (nog zo'n archaïsch maar deugdelijk concept) waar iedereen met een computer en een internetaansluiting, of met een smartphone en een 3G-abonnement, zijn ongebreidelde mening kan ventileren. Hoe ongebreideld, vraagt u? Ongebreidelder dan een wild paard in de Camargue tijdens Jour de la Liberté. Zo ongebreideld.
En ook: onmiddellijk. En de commentaren op de commentaren staan er al even ongebreideld en onmiddellijk. En dat zullen we - ingesloten 50 frank voor Kindergeluk nog aan toe! - nogal een beetje geweten hebben. Schuimbekkende commentaren op krantensites. Onberaden Twitterberichten over het Pukkelpopdrama. Cyberpesten. Haatmail. Facebookhaatgroepen. Bij Knack.be zag men zich onlangs genoodzaakt een nultolerantie tegen ongepaste reacties op de site in te voeren, omdat de steeds frequenter wordende beledigende en vileine posts "het niveau van de website naar beneden halen".
Het jongste slachtoffer van het grote virtuele klachtenloket is Studio Brussel. Want ook over de radio willen we onze inzichten wereldkundig maken. De Facebookgroep StuBeu heeft bijna 14.000 leden die blijkbaar allemaal van mening zijn dat 'de kwaliteit van StuBru achteruit gaat' en dat 'het radiostation niet trouw is aan zijn eigen visietekst'. Ik ben te oud om mij in de discussie ten gronde te mengen. Ik wil enkel een paar algemeenheden aanstippen:
1. Via de knop 'vrienden aan groep toevoegen' kun je bij wijze van spreken Michel Vandenbosch toevoegen aan de Facebookgroep 'Leve de saignant gebakken entrecôte!' Als onze maïsminnende, maar ham- en hazenrughatende Michel vervolgens verzuimt naar de groepspagina te surfen om er 'groep verlaten' aan te vinken, lijkt het of hij wel te porren is voor een saignant gebakken entrecôte. Ik beweer geenszins dat de mensen achter StuBeu het spel niet fair spelen. Ik zeg enkel: mij overkomt het voortdurend dat ik geheel ongevraagd bij een groep word aangesloten.
2. Zo'n Facebookgroep is op de keper beschouwd gewoon een cyberpetitie. Een petitie, volgens Van Dale, is "een aan de bevoegde macht gericht verzoekschrift waarin om het nemen of nalaten van een of andere maatregel verzocht wordt". Feit: bij Canvas is ooit een petitie ingediend waarin om meer aandacht voor de witloofkweek werd gepleit. Ik geef het maar mee.
3. Het concept 'radio' houdt een eenvoudige afspraak in: iemand zet een ontvanger aan en er komt geluid uit. Wat er te horen is, hangt niet enkel af van de hitparade du jour of de muzikale smaak van de dj met dienst, maar ook van de tijdgeest en de zenderkeuze. Het is in principe geen interactief systeem. Wie vooraf wil bepalen wat hij wil horen, kan beter cd's afspelen. Tijdens WOII kon men bijvoorbeeld "'Allo 'Allo... the horse has eaten the suitcase..." uit de oude Waldorp horen knarsen. Wat ofwel verzetscode was voor 'de Britse piloot is veilig ondergedoken', ofwel een flard uit een laatavondprogramma over experimentele poëzie waarbij de zin over het valiesetend paard een opvallende frase uit een ingezonden gedicht over de oorlog kon betreffen. Terwijl degene die de radiouitzending beluisterde misschien gewoon op een deun van Glenn Miller had gerekend.
Anno 2011 is het niet anders. Nu zet men StuBru op en men hoort David Guetta ofschoon men misschien Booka Shade verkiest, men hoort Siska Schoeters terwijl men - wie weet - op Gunther Desamblanx had gerekend. So what?
Dat is en blijft het fascinerende aan radio. Als luisteraar weet men vooraf niet wat te verwachten, en men heeft in principe absoluut niets te piepen over wat men te horen krijgt. Goeie ouwe verzoekplatenprogramma's zijn natuurlijk de uitzondering.