Het goede doel mag ook iets opbrengen

Succesvolle ondernemers die 'iets willen teruggeven aan de maatschappij' door in jonge, startende bedrijven te investeren en een deel van hun fortuin over een paar goede doelen uit te strooien. Het zijn beide typisch Brits-Amerikaans fenomenen die ook tot bij ons zijn overgewaaid, zeker sinds zakenlui als Filiep Balcaen (IVC) en collega-miljardair Marc Coucke (Omega Pharma) hun bedrijven van de hand hebben gedaan.

Coucke heeft al aangegeven een deel van zijn fortuin aan het goede doel te geven maar is nog even op zoek naar de filantroop in zichzelf. Balcaen gaf intussen aan het Antikankerfonds, opgericht door aannemer Luc Verelst, om onderzoek naar een nieuwe behandeling voor borstkanker te steunen.

Vandaag zie je dat het engagement bij veel ondernemers dikwijls verder gaat dan die paar miljoen. Naast dat geld bieden ondernemers hun kennis aan om organisaties uit te bouwen en te professionaliseren. Zakelijk leider bij RSC Anderlecht Jo Van Biesbroeck, die zijn echtgenote aan kanker heeft verloren, heeft zelf aan het Antikankerfonds gegeven en stapt nu ook in de raad van bestuur. Om "een stuk professionaliteit in de organisatie te brengen", zo vertelde hij aan De Tijd.

Het komt aardig in de buurt van 'venture philanthropy.' Het is een verwijzing naar 'venture capital' of durfkapitaal, waarbij ondernemers hun geld in starters steken, maar ook hun kennis, ervaring en netwerk aanbieden om een goede structuur uit te bouwen. Diezelfde logica wordt nu toegepast in de sociale economie.

Contra-intuïtief

De coöperatieve vennootschap Cera, die verankerd is in de KBC Groep, werkt op die manier als smeerolie voor organisaties die elkaar anders zelden vinden. "Met onze Cera Awards brengen we organisaties uit de social profit samen met ingenieursstudenten. Zo is er een fietsslot ontwikkeld voor kinderen met een motorische beperking," zegt Lieven Vandeputte van Cera.

Nog een stap verder is om het gesteunde doel winstgevend te maken. Het lijkt contra-intuïtief in een charitatieve omgeving, maar het levert wel degelijk resultaten op. "De nood om iets te moeten presteren is een stevige duw in de rug voor de projecten die we steunen", zegt Paul Jacquet de Haveskercke. Hij is bestuurder bij Durabilis, de stichting van reder Marc Saverys en diens zoon Sebastiaan die werkt rond landbouwprojecten in de derde wereld. De winsten die ze maken zijn miniem, maar het helpt om investeerders en zelfs lokale banken over de streep te halen.

Die return on investment speelt uiteraard mee, maar de nadruk ligt op het sociale. "Voor zakenlui is dit een aantrekkelijk model", zegt Luc Tayart de Borms, afgevaardigd bestuurder van de Koning Boudewijnstichting. "Ze investeren en krijgen iets terug, niet noodzakelijk financieel, maar wel meetbare impact." Zo geeft Durabilis vandaag aan duizenden families werk.

Geen vies woord meer

Zelf heeft de Koning Boudewijnstichting een aantal jaar geleden het Venture Philanthropy Fonds (VPF) opgericht. Dat steunt ondernemingen uit de sociale economie, niet projectgebonden, zoals de meeste subsidies, maar structureel. "Het is de bedoeling om te investeren op de lange termijn", legt Tayart uit. "Vzw's krijgen vandaag minder geld van overheden, waardoor ze hun structuur niet kunnen ondersteunen. Met VPF kan dat dus wel."

Het brengt twee werelden samen die vroeger elk in een ander universum werkten. Enerzijds de sociale economie, die geld kost, anderzijds de reguliere economie, die geld opbrengt. "Ondernemen is geen vies woord meer, vandaag", zegt Vandeputte. "Je krijgt tussenvormen die wat overheidssteun krijgen, maar ook een eigen zakenmodel hebben. Hieruit ontstaan nieuwe bedrijven met een puur maatschappelijk doel die winstgevend willen werken."